Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
PIERWSZYOKRESFILOZOFIINOWOŻYTNEJ
on,byłwybitnymprzedstawicielem.Wśredniowieczuprądempirycznybyłprądemtyl-
koubocznym,natomiastwepoceOdrodzeniawzmógłsiębardzo;naznaczeniedo-
świadczeniadlanaukikładłonaciskwieluówczesnychmyślicieli,np.LeonardodaVin-
ci;aledopieroBaconrozwinąłmetodologięempiryzmu.
POGLĄDY.1.K
LASYFIKACJANAUK
.Baconpragnąłwdociekaniachswychobjąćcały
zakresnauki;przygotowawczymzabiegiemdotegobyłaklasyfikacjanauk.Zakresbył
toogromny,zgodniebowiemztradycjąstarożytnąiśredniowiecznąBaconpojmował
..naukę”jeszczebardzoszeroko,takiżobejmowałanawetpoezję.Klasyfikacjajegobyła
natomiastnowa,opartananowej,mianowiciepsychologicznejpodstawie;nauki
podzieliłnatrzygrupy,odpowiedniodotrzechwładzduszy:dziedzinępa-
mięcistanowihistoria,dziedzinęwyobraźni—poezja,adziedzinęrozu-
mu—naukawściślejszymznaczeniu,czylifilozofia.
Działynauki,zwłaszcza„historię”i„filozofię”,Baconpojmowałjeszczezgodnie
zestarożytnątradycją,którapoprzezśredniowieczeprzetrwaładojegoczasów.Nazwę
„historii”dawałwszelkiemuopisowijednostkowychfaktówdotyczącychczy
toprzyrody(historianaturalna),czytoczłowieka(historiaspołeczna).Nazwęzaś„filo-
zofii”dawałwszelkiemupoznaniuogólnemu.Filozofiabyławięcdziedzinąroz-
ległą:wedleokreśleniaBaconaprzedmiotemjejjestzarównoBóg,jakprzyrodaiczło-
wiek.Wtejrozległejdziedziniewypadłowyodrębnićdziałtraktującyopodstawowych
pojęciachitwierdzeniach;działtenBaconnazywałpostaremu„filozofiąpierwszą”lub
też„naukąpowszechną”(scientiauniversalis).
DziałtraktującyoBoguzostałograniczony;prawdyobjawionesąrzecząwiary
ileżąpozazakresemfilozofii.Byłtozresztąpoglądnienowy,boodXIVwiekugłoszony
przezscholastykówviaemodernae.
FilozofięprzyrodyBacondzieliłnaspekulatywnąioperatywną,jednama
poznawaćprawa,adruga—stosowaćje.Pozatymzinnegopunktuwidzeniadzieliłją
nafizykęinametafizykę:jednatraktujeotym,jakrzeczysązbudowaneijakpowstają,
drugazaśotym,jakajestichistota(„forma”)icel.Umieszczenienauki„operatywnej”
obokspekulatywnejifizykiobokmetafizykibyłoobjawemnowejepoki.
FilozofiaczłowiekaobejmowałauBaconaantropologięipolitykę,zktó-
rychpierwszatraktujeojednostkachludzkich,druga—ospołeczeństwach.Antropolo-
giarozważawjednejswejczęściciało,awdrugiej—duszęczłowieka.Znaukązaśodu-
szywiązałBaconlogikę,jakonaukęomyślipoznającejprawdę,orazetykę,jakonaukę
owoliskierowanejkudobru.
ProgramnaukowyBaconaniebyłwcałościnowy;miałprzeważniecharakter
kompromisowy:wprowadziłfizykęnową,alenieusuwałstarej(Arystotelesowskiej)
metafizyki.JeślijednakzważysiępotęgęArystotelesowskiejklasyfikacjinauk,którawy-
starczałaprzezbliskodwatysiącelat,toreformaBacona,aczkolwiekpołowiczna,okaże
sięgodnymuwagifaktemwdziejachteoriinauki.
