Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
XXVII
wićprogramumodernizacji.WdrugiejpołowieXIXw.zostałnarzuconyobraz
nierozsądnegospisku,popychającegonaróddokatastrofypowstańczej,co
przeciwstawianokoncesjomuzyskanymprzezAleksandraWielopolskiego,za-
pominając,żeprzed1863,atakżew1905r.,ustępstwawymuszałapostawa
społeczeństwapolskiego,siłaruchuniepodległościowego.Władzerosyjskiego-
dziłysięnaniezciężkimsercem,aniedlatrwałegoporozumieniazPolakami,
iwycofywałysię,gdyminęłopoczuciesłabościsystemucarskiego.
Większośćmówiłaoratowaniunarodowości,atkwiławbiernymlegaliz-
mie,nielicznipodtrzymywaliniepodległościoweaspiracje,alebezprogramu
insurekcyjnego,naprzeciwnymzaśbieguniecorazśmielejodzywałysięgłosy
okoniecznościpogodzeniasięzlosemwramachtrzechzaborów.Kiedywkońcu
XIXw.rozpadłosięporozumieniamiędzyzaborcami,postroniepolskiejnie
byłośrodowisk(anawetświadomości),cotenprzewrótwstosunkachmiędzy-
narodowychoznaczadlasprawpolskiejijakiewyzwaniastawiaPolakom.
WkońcuXIXstulecianascenępolitycznąwkroczyłopokoleniewy-
zwolonezurazuklęski1863r.,odrzucającepesymizmpoprzedniegoćwierć-
wieczainawiązującedotradycjiniepodległościowej.Przez30latpracyideowej
iorganizacyjnejprzywracanoszacunekdlaprzeszłościnarodowej,budowano
zaufaniewsiływłasnespołeczeństwapolskiego,umacnianoświadomość
narodowąiwiaręwodzyskanieniepodległości.Wprawdziejeszczewielu
niepodległośćwidziałowodległejprzyszłości,toprzecieżci,którzywierzyli,
żejestwzasięguręki,szykowalisiędobezpośredniejwalkiosuwerenną
idemokratycznąPolskę.Tymrazemwalkizwycięskiej.
***
EpokaporozbiorowadziejówPolskinależydodobrzezbadanych.Jużwpo-
czątkachXXw.ukazałysięźródłowemonografiedotyczącepierwszychdzie-
sięciolecipo1795r.Wokresiemiędzywojennymogłoszonocennenaukowoopra-
cowaniaorolisprawypolskiejwpolitycemocarstw,epocenapoleońskiej,
powstaniachlistopadowymistyczniowym,zagadnieniachspołeczno-gospodar-
czych.PoIIwojnieświatowejbadanianaddziejamipolitycznymi,społecznymi,
gospodarczymiikulturalnymiepokiporozbiorowejrozwinęłysięnawielkąskalę,
choćnierównomiernie:przezwielelatpriorytetmiałahistoriaspołeczna,ruchu
chłopskiegoirobotniczego,częstopodzgóryprzyjęteoceny.Ten„pesymizm
błędnychtez”–jaktookreśliłHenrykWereszycki(1957)–byłprzełamywany
przezrozszerzanieproblematykibadawczejiwypełnianielukpowstałychwsku-
tekprzemilczaniazagadnieńdrażliwychpolitycznie,np.politykirosyjskiejwobec
Polaków,niektórychaspektówpolskiejirredentyprzed1914r.lubteżekspo-
nowaniazprzyczynideologicznychnurtówuznanychoficjalnieza„postępowe”.
Naogółnowszeopracowaniaweryfikowałyniektórewcześniejszeustalenia.
