Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
XXVI
DopókitrwaławalkaowolnośćizjednoczenienarodoweWłochów,
WęgrówiNiemców,sprawapolskawpływałanapolitykęeuropejską.Wdrugiej
połowieXIXw.pozostałajedynymwielkimzagadnieniem,któregorozwiązanie
wymagałoprzewrotuwukładziesiłnaareniemiędzynarodowej.Tymsamym
nakolejnepółwiekuzostałprzypieczętowanylospolskiejniewoli.Pomijano
Polskęmilczeniemjakokwestiętrudną,aleiwstydliwą,chętnieformułowano
krytyczneopinieopolskiejprzeszłości,zacofaniuspołecznymicywilizacyj-
nym,anawetopolskimklerykalizmielubrewolucjonizmieanarchizującym
porządekeuropejski.DlaOttonavonBismarckaPolacybyli„podpalaczami
Europy”,dlarosyjskichsłowianofilówwiarołomnymi„Wallenrodami”,zdraj-
camiSłowiańszczyzny,boniegodzilisięnapodporządkowanieRosji.
Budowanostereotypywygodnedlapotrzebpolitycznych,acomożeistotniejsze,
przeszczepianedoświadomościspołeczeństwapolskiego.
*
Od1815r.Rosjabyłagłównymprzeciwnikiempolskiejniepodległości,choćod
czasówBismarckarosłaświadomośćzagrożenianiemieckiego.Decydowałfakt,
żeRosjapanowałanadwiększościąziemhistorycznychRzeczypospolitej,na
którychmieszkałook.60%ludnościpolskiej,aKrólestwostanowiłozarazem
centralnądzielnicęziempolskich.Toteżpowstanietutaj,jakiugodatuza-
warta,zawszemiałycharakterogólnopolski,rozstrzygałyopostawiespołe-
czeństwawpozostałychzaborach.
Porozumieniepolsko-rosyjskiemiałopewneperspektywywpoczątkach
XIXw.,kiedyAleksanderIprzejmowałspadekpolitycznypoKsięstwie
Warszawskim.Postroniepolskiejakceptowanotojakorozwiązanieczasowe,
pierwszyetap,zaktórymprzyjdzie„przyłączenieprowincji”–LitwyiWołynia.
Tymczasemcarowichodziłoouniemożliwienieposługiwaniasięsprawąpolską
przezkogokolwiek,takżeprzezPolaków,przeciwRosji,któraustanawiała
monopolna„Polskę”służącąjejimperialnyminteresom.Poklęskach1831,
1863i1905r.rosyjskaideologiaodbierałasensskładanymprzezRomana
DmowskiegoofertomugodywKrólestwiePolskimzacenęrezygnacjizpro-
gramuniepodległościiwimięantyniemieckiegosojuszu.Politycyrosyjscy
odrzucalijenawetinarticulomortiswlatachIwojnyświatowej.Petersburgowi
wystarczałapodległość,polskiepartnerstwoniemiałowartościpolitycznej.
*
Klęskipowstańcze,represjeorazemigracjeosłabiałyidezintegrowałyspołe-
czeństwopolskie,redukowałyaspiracjepolitycznewkraju.Najsilniejsze,najgłę-
bszebyłypsychologiczneskutkiklęskipowstaniastyczniowego.Przedłużały
jekołapolityczne,którewalczyłyzliberumconspiro,aleniepotrafiłyprzedsta-
