Metodologia badań psychologicznych

Jerzy M. Brzeziński

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-20691-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2019

Liczba stron:

548

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Brzeziński, Jerzy M.. Metodologia badań psychologicznych. Red. . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2019, 548 s. ISBN 978-83-01-20691-8

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Brzeziński, J.M.

T1 Metodologia badań psychologicznych

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2019

SN 978-83-01-20691-8

Bibliografia BibTex:

@Book{ 206683, author = "Brzeziński, Jerzy M.", editor = "", title = "Metodologia badań psychologicznych", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2019", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-20691-8" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Brzeziński, Jerzy M.

ED -

TI - Metodologia badań psychologicznych

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2019

SN - 978-83-01-20691-8

ER -

Netografia (standard APA):

Brzeziński, Jerzy M.. Metodologia badań psychologicznych [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2019 [dostęp: 20 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/metodologia-badan-psychologicznych-jerzy-m-brzezinski-206683.

metodologia badań psychologicznych

Wiedza z zakresu metodologii badań psychologicznych stanowi najbardziej zasadniczy fundament warsztatu pracy psychologa. Bierna znajomość metodologii umożliwia zrozumienie i krytyczną ocenę naukowych tekstów psychologicznych zdających sprawę z przeprowadzonych badań empirycznych. Czynna znajomość z kolei pozwala na samodzielne zaprojektowanie i przeprowadzenie badań, a także przeanalizowanie i zinterpretowanie uzyskanych wyników. Świadomość metodologiczna badacza wykracza daleko poza biegłość w stosowaniu pakietów statystycznych. W nowym, zaktualizowanym wydaniu klasycznego już (ponad 900 cytowań w bazie Google Scholar!) podręcznika Metodologia badań psychologicznych Jerzy M. Brzeziński przedstawia autorski model struktury procesu badawczego w psychologii i innych naukach społecznych, a następnie szczegółowo objaśnia każdy z etapów postępowania. Kolejne części podręcznika autor poświęca: • Naturze procesu badawczego w psychologii – przedstawiono tu istotę poznania naukowego w naukach empirycznych oraz scharakteryzowano psychologię właśnie jako naukę empiryczną, traktującą o związkach między zmiennymi. Czytelnik zapozna się także z definicjami zmiennych, sposobami ich konstruowania oraz z ich klasyfikacjami. Tu także przedstawiono typy problemów badawczych i hipotez oraz strukturę procesu badawczego. • Uwarunkowaniom procesu badawczego w psychologii i innych naukach społecznych – opisano tu zewnętrzne i wewnętrzne determinanty procesu badawczego, a także etyczny kontekst prowadzenia badań naukowych. • Podstawom zastosowań metod statystycznych w badaniach psychologicznych – tę część poświęcono różnym sposobom doboru osób do badań, miarom siły związku między zmiennymi oraz testom istotności różnic – wraz z dobranymi do nich wskaźnikami wielkości efektu. • Modelom sprawdzania hipotez – Czytelnik znajdzie tu prezentację modeli: eksperymentalnego, korelacyjnego oraz nieeksperymentalnego ex post facto. • Podstawom konstrukcji testów psychologicznych oraz kulturowej adaptacji testów – Czytelnik zapozna się tu z podstawowymi wymaganiami stawianymi współcześnie testom psychologicznym – z naciskiem na zagadnienia trafności, rzetelności i błędu standardowego pomiaru oraz przedziałową interpretację uzyskanego wyniku. Autor omówił też zagadnienia analizy wyników testów przedstawionych pod postacią profilów. Tę część uzupełnia bardzo ważna problematyka adaptacji kulturowej testów. Pisząc niniejszy podręcznik, zwracałem uwagę, aby służył on zarówno tym (zwłaszcza studentom pierwszych lat studiów, gdyż do nich jest przede wszystkim adresowany), którzy wpierw chcą zrozumieć przekazywaną im wiedzę psychologiczną, która wszak – przypominam i podkreślam, że psychologia jest nauką empiryczną! – pochodzi z badania empirycznego, zanim przejdą do jej wykorzystywania we własnej praktyce (diagnostycznej, terapeutycznej, profilaktycznej), jak i tym (studentom ostatnich lat studiów magisterskich i studiów doktoranckich), którzy sami chcą wiedzę psychologiczną (naukową!) wzbogacać, prowadząc samodzielne badania empiryczne – dla studentów taką pierwszą, poważną okazją będzie praca magisterska, a dla słuchaczy studiów doktoranckich – doktorska. Z tekstu Nowy podręcznik autorstwa Jerzego Brzezińskiego Metodologia badań psychologicznych stanowi oryginalne osiągnięcie w stosunku do poprzednich edycji. Autor dokonał wielu istotnych zmian edycji poprzednich, a w nowej propozycji uwzględnił najnowszą literaturę światową. Ten podręcznik nie ma sobie równych w kontekście literatury światowej. Wieloletni wysiłek autora zaowocował powstaniem integralnej metodologii badań psychologicznych, uwzględniającej specyfikę psychologii jako dziedziny badań humanistycznych, relację tej metodologii do procesu poznawania naukowego, do metodologii ogólnej i procesu weryfikacji hipotez, relacje do psychometrii i postępowania diagnostycznego oraz reguł etycznych respektowanych w badaniu ludzi. Z recenzji prof. dr hab. Czesława Nosala

Zwiń

ISBN/ISSN:

978-83-01-20691-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2019

Liczba stron:

548

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

1. Dlaczego psychologowi niezbędna jest znajomość metodologii? 12
1. Różne rozumienia metodologii12
2. Dwa cele nauczania metodologii14
3. Podstawowa literatura z zakresu metodologii badań psychologicznych i dyscyplin pokrewnych18
Część I Natura procesu badawczego w psychologii 22
1. Psychologia jest nauką empiryczną – zagadnienia wprowadzające 26
1. Wprowadzenie26
2. Cele poznania naukowego – zewnętrzne i wewnętrzne27
3. Schemat poznania naukowego29
4. Intersubiektywny charakter poznania naukowego – Kazimierza Ajdukiewicza zasada racjonalności35
5. Idealizacyjny charakter poznania naukowego38
6. Redukcjonizm i reduktywizm a problem swoistości poznania naukowego w psychologii39
7. Podsumowanie44
2. Psychologia traktuje o związkach między zmiennymi – odmiany zmiennych i ich operacjonalizacja 46
1. Wprowadzenie47
2. Pojęcie zmiennej47
3. Konstrukcja mnogościowa zmiennej ilościowej50
4. Stanleya S. Stevensa klasyfikacja zmiennych: nominalne, porządkowe, interwałowe i ilorazowe51
5. Zmienne zależne i niezależne. Klasyfikacja zmiennych53
6. Zasady wprowadzania terminów teoretycznych do nauk empirycznych (według Jerzego Kmity)55
7. Wskaźniki57
8. Wyniki uzyskane na skalach narzędzi pomiarowych jako wskaźniki zmiennych ilościowych62
9. Nowe ujęcie problemu operacjonalizacji zmiennych psychologicznych (według Elżbiety Hornowskiej)64
10. Podsumowanie70
3. Problemy badawcze i hipotezy badawcze 72
1. Wprowadzenie72
2. Problem badawczy jako pytanie – pytania rozstrzygnięcia i pytania dopełnienia; problemy rozstrzygalne i nierozstrzygalne72
3. Nuela Belnapa klasyfikacja pytań76
4. Hipoteza jako odpowiedź na pytanie badawcze79
5. Klasyfikacja problemów badawczych i hipotez badawczych80
6. Podsumowanie84
4. Struktura procesu badawczego w psychologii 86
1. Wprowadzenie86
2. Struktura procesu badawczego w psychologii (ujęcie Jerzego Brzezińskiego)86
3. Między „odkryciem” a „uzasadnieniem”93
4. Podsumowanie97
Część II Uwarunkowania procesu badawczego 100
5. Zewnętrzne uwarunkowania procesu badawczego – psychologia a praktyka społeczna 102
1. Wprowadzenie102
2. Między zewnętrznymi i wewnętrznymi uwarunkowaniami procesu badawczego w psychologii103
3. Psychologia stosowana czy stosowanie psychologii – jedna albo wiele psychologii?104
4. Psychologia a model tzw. nauk praktycznych108
5. Obieg informacji między sferą praktyki społecznej i sferą nauki110
6. Podsumowanie113
6. Wewnętrzne determinanty procesu badawczego 116
1. Wprowadzenie116
2. Trafność badania psychologicznego117
3. Badanie psychologiczne jako interakcja badacz – osoba badana131
4. Podsumowanie156
7. Etyczne problemy naukowych badań psychologicznych 160
1. Wprowadzenie160
2. Szczególnie etycznie wątpliwe aspekty działalności badawczej psychologa164
3. Informowanie społeczności uczonych o uzyskanych rezultatach badawczych174
4. Psycholog jako nauczyciel i mistrz – jedność badania i nauczania180
5. Testy psychologiczne w rękach psychologa186
6. Rezultat badawczy jako podstawa praktycznego działania194
7. Podsumowanie195
Część III W stronę metod statystycznych 198
8. Próba – wybrane zagadnienia 202
1. Wprowadzenie202
2. Dlaczego próba złożona z ochotników nie jest reprezentatywna (jest stronnicza)?203
3. Próba kwotowa205
4. Próba losowa207
5. Podsumowanie215
9. Miary siły związku między zmiennymi – wybrane zagadnienia 216
1. Wprowadzenie216
2. Zależności rzeczywiste a zależności pozorne. Interpretacja przyczynowoskutkowa związku korelacyjnego dwóch zmiennych217
3. Regresja liniowa zmiennej Y względem zamiennej X; korelacja rYX219
4. Wybór optymalnej miary siły związku między zmiennymi224
5. Podsumowanie225
10. Testy istotności różnic i wskaźniki wielkości efektu ES – wybrane zagadnienia 226
1. Wprowadzenie226
2. Etapy wnioskowania statystycznego228
3. Warunki poprawnego stosowania testów istotności różnic w badaniach empirycznych231
4. Wybór optymalnego testu istotności różnic i wskaźnika wielkości efektu238
5. Wskaźniki wielkości efektu (ES)243
6. Przedziały ufności253
7. Podsumowanie254
Część IV Modele sprawdzania hipotez 258
11. Model eksperymentalny (E) 262
1. Wprowadzenie262
2. Charakterystyka modelu eksperymentalnego (E)264
3. Pojęcie planu eksperymentalnego i quasi-eksperymentalnego281
4. Trafność planu eksperymentalnego i czynniki ją zakłócające283
5. Podstawowe plany eksperymentalne291
6. Podsumowanie307
12. Gdy nie można przeprowadzić badania eksperymentalnego – nieeksperymentalny model ex post facto (EPF) 310
1. Wprowadzenie310
2. Model eksperymentalny a model nieeksperymentalny ex post facto (EPF)311
3. Dwie odmiany nieeksperymentalnego modelu EPF311
4. Zbieranie danych za pomocą wywiadów319
5. Opracowywanie danych empirycznych pochodzących z wywiadów322
6. Ocena istotności zmiennych w nieeksperymentalnym modelu EPF332
7. Wady i zalety nieeksperymentalnego modelu EPF332
8. Podsumowanie333
13. Model korelacyjny – model wielokrotnej regresji liniowej (MLR) 336
1. Wprowadzenie – model analizy wariancji ANOVA a model wielokrotnej regresji liniowej MLR337
2. Podstawowe odmiany modelu MLR339
3. Zmienne ilościowe w jednowielozmiennowej odmianie modelu MLR340
4. Zmienne jakościowe w modelu MLR – konstruowanie zmiennych instrumentalnych: kodowanie zerojedynkowe (dummy coding)345
5. Ustalenie porządku istotnościowego w obrębie zmiennych niezależnych wprowadzonych do modelu MLR355
6. Kurczenie się korelacji wielokrotnej356
7. Podsumowanie357
Część V Podstawy konstrukcji testów psychologicznych i interpretacji ilościowej danych testowych wybrane zagadnienia 358
14. Rzetelność – błąd standardowy – moc dyskryminacyjna pozycji testowych 364
1. Wprowadzenie365
2. Założenia klasycznej teorii rzetelności testów psychologicznych365
3. Odmiany błędu standardowego366
4. Punktowa i przedziałowa estymacja wyniku prawdziwego368
5. Sześć empirycznych metod estymacji rzetelności testu psychologicznego370
6. Trzy wskaźniki mocy dyskryminacyjnej pozycji testowych380
7. Podsumowanie384
15. Ustalanie trafności testu 386
1. Wprowadzenie386
2. Cztery aspekty trafności388
3. Aspekt zbieżny (konwergentny) i różnicowy (dyskryminatywny) trafności – analiza macierzy „wielu cech – wielu metod” Donalda T. Campbella i Donalda W. Fiskego395
4. Badanie trafności z wykorzystaniem modelu analizy czynnikowej (tzw. trafność czynnikowa)400
5. Podsumowanie401
16. Standaryzacja – obiektywność – normalizacja 404
1. Wprowadzenie404
2. Standaryzacja i obiektywność testu404
3. Skale standardowe oparte na modelu rozkładu normalnego406
4. Porównanie skal standardowych409
5. Podsumowanie411
17. Analiza profilów psychometrycznych – porównania intraindywidualne i interindywidualne 412
1. Wprowadzenie413
2. Analiza intraprofilowa414
3. Analiza interprofilowa419
4. Podsumowanie427
18. Problemy adaptacji kulturowej testów 430
1. Wprowadzenie430
2. Czy testy psychologiczne powstałe w warunkach innej kultury powinny być poddane adaptacji kulturowej?431
3. Sprawdzanie równoważności testów (według Radosława Ł. Drwala)436
4. Konteksty adaptacji kulturowej testów (według Jerzego Brzezińskiego)437
5. Podsumowanie444
Nota bibliograficzna i podziękowania 446
Bibliografia 450
Dodatek A. Jak przygotować raport z badań psychologicznych? 470
Dodatek B. Tablice statystyczne i psychometryczne 474
Dodatek C. Alfabet grecki 530
Indeks rzeczowy 532
Indeks nazwisk 538
O Autorze547

Wprowadzenie.Dlaczegopsychologowiniezbędnajestznajomośćmetodologii?

Dziś–wdobieinternetu–dostępdodwóch

ważnychdlapsychologówistudiującychnakie-

runkupsychologia(napoziomachmagisterskim

idoktorskim)bazczasopismpsychologicznych:

PsycINFOiPsycARTICLES(dobrepolskieuniwer-

sytetyoferująjestudentomwprostdoichkompu-

terów)sprawia,żestudencimogąśledzićnabieżą-

corozwójteoriiimetodwświatowejpsychologii.

ŚwiatsięUskurczył”.

Chcącczytaćzezrozumieniemtekstynauko-

wezpsychologii,zwłaszczatereferująceprzebieg

badańempirycznychorazprezentująceichwyni-

ki,czytelnikpowinienumiećrozszyfrowaćspe-

cjalistyczneterminy,symboleiwzory.Powinien

wyrobićsobiekrytycznysądnatematzastoso-

wanejprzezautoradanegoartykułuprocedury

badawczej,narzędziapomiarowego,technikido-

borupróby,zastosowanychtestówstatystycznych

iwspółczynnikówkorelacji.Bocoprzeciętnemu

niepsychologowimówiątakieotozwroty:Ubada-

nieempiryczneprzeprowadzonowedługmode-

luexpostfacto”,Ueksperymentprzeprowadzono

zgodniezplanemSolomona”,Uwbadaniukontro-

lowanoefektpretestu”,Uwspółczynnikrzetelności

testu(stabilnośćbezwzględna)wynosi:r

tt=0,86”,

Utrafnośćtreściowąkwestionariuszabadano...”,

UwspółczynnikzgodnościsędziówW-Kendalla

wyniósł:W=0,72”,UdotestowaniahipotezyH

r=0posłużonosiętestemt”,Uc2=12,34;df=1;p

<0,001”.Zapewneniewiele!Oczywiście,zawsze

możnatrudneelementywtekścieopuścićiczytać

tylkoto,conapisaneUludzkim”językiem(beztych

wszystkichutrudnieńtechnicznych).Rodzisię

jednakpytanie,czytakieczytaniemożnanazwać

Ustudiowaniem”literaturyprzedmiotu.Czymoż-

namówić,żesięzrozumiałodanytekstnaukowy

zpsychologii,jeżeliniezrozumiałosięistotnych

jegoelementów?Czymożnajedyniepolegaćna

tym,cosamoswoimwytworzenapisałautor(je-

żeli,przykładowo,napisałonozastosowanym

przezsiebieteścieuzdolnieńmatematycznych,że

jegorzetelnośćwyniosłar

tt=0,45iżebyławysoka,

gdyfaktyczniewprzypadkutestówuzdolnieńnie

jestonanawetwystarczająca)?Mojaodpowiedź

–nie.Taksamoważnejestzatemstudiowanie

tekstówpsychologicznych,jakistudiowanieme-

todologiiułatwiającejdokonaniekrytycznejoceny

ichUdobroci”.

Kontekst2.Jeżelipsychologzdołałopanowaćta-

kiekwantumwiedzymetodologicznej,żemoże

dokonaćocenywartościmetodologicznejteorii

psychologicznych,owiększymlubmniejszym

zasięgu,opisanychwnaukowychmonograﬁach

iperiodykach,tojestteżgotowydowykorzysta-

niatychteoriiwswojejpraktycepsychologicznej.

Psychologniepowinienjednakbezkrytycznieza-

wierzyćUnasłowo”autorowidanegoopracowania,

żeprzedstawionaprzezniegokoncepcjarzeczywi-

ściezasługujenamianoteoriiempirycznejwsen-

siekryteriówmetodologicznych.Zbytwielepoja-

wiasięopracowań,podbardzonieraznęcącymi

tytułami,któreprezentująkoncepcje(świadomie

unikamterminuUteoria”,gdyniemapewności

codorzeczywistegostatusuteoriopoznawczego

takichUproduktów”)niesprawdzonewprzyję-

tywspołecznościpsychologów-badaczysposób,

gdyoferowaneprzezautorówtakichopracowań

metodydiagnostyczneniespełniająokreślonych

standardówujętychwswoistymkodeksieobowią-

zującympsychologakonstruującegoistosujące-

gometodydiagnostyczne(np.AERA/APA/NCME,

1999/2007,2014).Zanimwięcpsychologsięgniepo

takąkoncepcję,powiniensięnajpierwupewnić,

czyrzeczywiściezasługujeonanamianoUteorii”

itoteoriiempirycznej,iczyjakotakamożestać

siępodstawądojejwykorzystaniawrozwiązaniu

określonegoproblemupraktycznego(piszęotym

szczegółowowrozdziale5),adopieropotemprzy-

stąpićdowyprowadzeniazjejtwierdzeńdyrektyw

praktycznegodziałania.

Uważam,żeniesposóbodpowiedzialnie

przystąpićdosamodzielnego(awięctwórczego,

anietylkoodtwórczego,przypominającegopracę

inżynierakonstruującegojakieśurządzenietech-

nicznenapodstawieszczegółowegoplanuujętego

wlicencji)zastosowaniaczyjejśkoncepcjiwcelu

usprawnieniawłasnejpraktykipsychologicznej

bezdobrejznajomościmetodologii.Metodologia

zapewniabowiempsychologowiostrekryteria

umożliwiająceoddzielenieziarenodplew.

Kontekst3.Takjakodprofesjonalistyoczekuje

się,żerozwiązująctrudnyproblemzawodowy

(zzakresudiagnostykiczyterapii),zwrócisię

opomocdospecjalisty,którylegitymujesiębo-

gatszymodniegodoświadczeniemzawodowym

orazgruntowniejsząwiedząteoretyczną,takod

psychologa-badacza(zwłaszczadopierostawia-

jącegopierwszesamodzielnekrokibadawcze)

oczekujesię,iżbędziesięzwracałopomocdo

specjalisty–metodologa,psychometryczysta-

XIV

Brak wyników

Metodologia badań psychologicznych

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra