Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Psychologiajestnaukąempiryczną–zagadnieniawprowadzające
4.Intersubiektywny
charakterpoznania
naukowego–
KazimierzaAjdukiewicza
zasadaracjonalności
Drogawiodącadorezultatubadawczegojestdro-
gąracjonalną.Efektypracybadaczymusząpod-
dawaćsiękontrolirozumowej.Niemożnawcelu
ichzrozumieniaodwoływaćsiędointuicjiczymi-
stycyzmu,wczymcelujątwórcyUnowoczesnych”
podejśćpsychoterapeutycznych.Rezultatybadań
musząbyćtakprzedstawione,abykażdybadacz
(profesjonalista)mógłpowtórzyćtobadanieiuzy-
skaćidentyczne(wgranicachbłędustatystyczne-
go)rezultaty.
Powtarzalność(inaczej:replikowalność)re-
zultatówbadańnaukowychjestjednązistotnych
cechpoznanianaukowego–teżpsychologicznego.
MożnaUdoskonalićsię”wsztuceposługiwa-
niasięwcelachdiagnostyczno-terapeutycznych
kartamitarotawramachUpsychologiipsycho-
tronicznej”czypoznawaćtajnikiUchirologii”,
Uastrologiiurodzeniowej”,Uprogramowanianeu-
rolingwistycznego”iinneUpsychobzdury”,że
odwołamsiędopożytecznychksiążekautorstwa
TomaszaWitkowskiego(2009,2013),któreotwie-
rająoczynaiwnymodbiorcomtychusług,imitują-
cychpraktykipsychologicznesensuproprio.Można
teżudaćsiędowróżalubregularnieczytaćmie-
sięcznikWróżka.Niematojednaknicwspólnego
(no,możepozawprowadzającąwbłądszatąsłow-
ną)zempirycznąpsychologią!
Wiedzanaukowa,jako–wogólniejszymsen-
sie–wiedzaracjonalna,tymróżnisięodwiedzy
irracjonalnej,żespełniadwaważnekryteria.
Zauważmynajpierw,żerezultatybadańnauko-
wych,wchodzącedozbioruwiedzynaukowej,
musząbyćnietylkozrozumiałedlaichtwórcy,da-
negobadacza,lecztakżedostępnekażdemu(me-
rytorycznieprzygotowanemudoichodczytania)
specjaliście.Niemożebowiembyćtak,żejedynie
sambadaczjestwstanieuzyskaćjakiśrezultat
badawczyiwpełnigozrozumieć.Oznaczałobyto,
żezostałwyposażonyprzeznaturęwjakieśspe-
cjalneuzdolnienia(idlaczegowłaśnieon?),niedo-
stępneinnymbadaczom.
Pierwszekryteriumdotyczytego,jakodróż-
nićpoznanienaukoweijegoUprodukt”:wiedzę
naukową(scientifcknowledge),racjonalną,odpo-
znanianienaukowegoiwiedzynienaukowej,ir-
racjonalnej.Jakodróżnićodtejpierwszejbełkot
pseudonaukowychwizjiikoncepcji(np.wie-
lukoncepcjipsychoanalitycznych)tych,którzy
mianująsiępsychologamiiusiłują(niestety,ale
bywa,żezsukcesem)przekonać,iżto,cogłoszą,
jestUprawdziwą”psychologią?Napółkachrega-
łówzatytułowanychUksiążkipsychologiczne”
obokmonografiiipodręcznikówdefactonauko-
wychznajdująsię–jakjenazywam–Uharlekiny”
psychologiczneotumaniająceniedoświadczonego
klienta.Gorzej,żeautoramibywająteżosoby,któ-
repisząosobie,iżsąpsychologami.Zresztą,nie
trzebachodzićpopunktachsprzedażyksiążek,
wystarczywejśćdonajwiększejksięgarniświata
–dointernetu.Drugiekryteriumdotyczytego,jak
odróżnićwiedzęnaukowąod,teżracjonalnej,wie-
dzypotocznej,zdroworozsądkowej(commonsense
knowledge).
Odwołajmysię–wsprawiepierwszegokryte-
rium–dobardzoważnegostanowiskaAjdukiewicza
(1949/1983,2003,s.71–72),którypisał:
Poznaniemnaukowymjesttylkotakatreśćmyślowa,
która,popierwsze–dajesiędrugiemuzakomuniko-
waćwsłowachrozumianychdosłownie,tj.bezprze-
nośni,porównańiinnychpółśrodkówprzekazywa-
niamyśli.Podrugie–dotytułupoznanianaukowego
rościćsobiemożepretensjetylkotakietwierdzenie,
októregosłusznościlubniesłusznościmożesię
wzasadzieprzekonaćkażdy,jeślisiętylkoznajdzie
wodpowiednichwarunkachzewnętrznych.Słowem
poznanienaukowejestpoznaniemintersubiektyw-
niekomunikowalnymiintersubiektywniekontrolo-
walnym.Tawłaśnieintersubiektywnośćjest–jaksię
zdaje–charakterystycznącechąpoznaniaracjonal-
nego.Racjonalizm,ceniąctylkopoznanieracjonalne,
sprowadzałbysięwięcdoprzyznaniawartościtylko
poznaniuintersubiektywniekomunikowalnemu
ikontrolowalnemu.Motywem,dlaktóregoracjona-
lizmtylkotakiepoznanieceni,jestmotywspołeczny.
Racjonalizmgłosi,żetylkowtedywolnogłosićswoje
przekonanieidomagaćsiędlaniegopowszechnego
uznania,gdydajesięonowsposóbdokładnywy-
powiedziećwsłowachigdykażdymożesię(wza-
sadzieprzynajmniej)przekonaćojegosłuszności
lubniesłuszności.Idzietupopierwszeoto,byspo-
łeczeństwachronićprzedopanowaniemichprzez
niezrozumiałyfrazes,mającymimotonierazsilny
oddźwiękuczuciowyiwpływającyskutkiemtegona
postępowanieposzczególnychjednostekicałeruchy
społeczne,apodrugie,idzieoochronęprzedbez-
krytycznymprzyjmowaniempoglądówgłoszonych
14
