Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział2.Psychologiatraktujeozwiązkachmiędzyzmiennymiś
UważnyCzytelnikdostrzegłzapewne,że
wprzypadkuzmiennychjakościowychkonstruk-
cjamnogościowajestbardzoprosta.Ozmiennej
jakościowejmożemymówićpoprostujakooro-
dzinieklasabstrakcjiodjakiejśrelacjirównościo-
wej(np.relacjiUprzynależnościdotejsamejklasy
społecznej”;niejestona,oczywiście,uporządko-
wana,gdyżniematosensu,spróbujmybowiem
uporządkowaćklasyabstrakcjizewzględunare-
lacjęUnależeniadotejsamejpłci”).
Przyporządkowanieliczbklasomabstrakcji
musispełniaćtylkojedenwarunek:różnymkla-
sommusząbyćprzyporządkowaneróżneliczby,
np.klasom:Z
1,Z
2,Z
3,Z
4możnaprzyporządkować
następująceliczby:71,4,15,1.Zamiastliczbmoż-
naimprzyporządkowaćokreślonesłowalubdo-
wolneznakigraficzne,np.♣,ℜ,⊗,®.
4.StanleyaS.Stevensa
klasyfikacjazmiennych:
nominalne,porządkowe,
interwałoweiilorazowe
Zbiórwartościzmiennejprzyjmujepostaćjed-
nejzczterechskalwyróżnionychprzezStanleya
S.Stevensa(1951,1959):
>
>
>
>
nominalnej,
porządkowej,
interwałowej,
ilorazowej(stosunkowej).
Typskaliokreślanampodstawoweopera-
cjeempiryczne,jakiemożnaprzeprowadzaćna
zbiorzewartościdanejzmiennej,wskazujedo-
puszczalneprzekształceniamatematyczneoraz
określa,jakiestatystyki,miarykorelacjiitestysta-
tystycznemożnastosować.Przyjęłosięokreślać
nazwąskalipomiarowejtypzmiennej.Otokrótka
charakterystykaczterechtypówzmiennych.
Zmiennenominalnepozwalająnamtylkona
pogrupowanieobiektów(osób)wedługwartości,
jakieprzyjmujązmiennedlatychobiektów.Taką
zmiennąjestnp.Upłeć”.Przyjmujeonadlakażdej
osobyzpopulacjijednązdwóchwartości.Całą
populacjęosóbmożnarozdzielićnatylegrup,ile
wartościmożedanazmiennanominalnaprzyj-
mować.Pozatym,żemożemystwierdzić,iżjakieś
dwaobiektysąjednakowe,podwzględemwarto-
ści,jakieprzyjmujedlanichzmiennanominalna,
czyteżróżne,nicwięcejniemożemyjużonich
powiedzieć.Wszczególnościniemiałobysensu
stwierdzanie,żeosobieAdanazmiennanominal-
naXprzysługujewwyższymstopniuniżosobieB.
Zmiennenominalneokreślasięmianem
zmiennychjakościowych.
Zmienneporządkowepozwalająnauporząd-
kowanieobiektówwedługwartości,jakieprzyj-
mujądlanichzmienne.Możemyzatemnietylko
stwierdzaćrównośćlubróżnośćobiektówpod
danymwzględem,lecztakżewskazać,któremu
zobiektówAiBzmiennaporządkowaXprzysłu-
gujewwyższymstopniu,przyczymmogątobyć
dwojakiegorodzajuuporządkowania:silniejsze
(całkowite)isłabsze(częściowe).Zsilniejszym
uporządkowaniemmamydoczynieniawtedy,gdy
zbiórobiektówuporządkowanyjestprzezrelację
przeciwsymetryczną:U<”,azesłabszym,gdyjest
onuporządkowanyprzezrelacjęantysymetryczną
U≤”Jeżelizbiórobiektówjestnp.5-elementowy:
A,B,C,Z,E,tomamy:
>
uporządkowaniesilniejsze(całkowite):A<B
<C<D<E;
>
uporządkowaniesłabsze(częściowe):A≤B≤
C≤D≤E.
Osobymożemyuporządkowaćnp.według
stopniaprzychylnościwobecKościoła,wedługwy-
sokościsamooceny,wedługwysokościIQ.Mówiąc
inaczej,możemyjeporangować,przyczymnaj-
wyższąrangęmożeotrzymaćosobaonajbar-
dziejprzychylnejpostawiewobecKościoła,onaj-
wyższejsamoocenieitd.Możnateżrangowanie
przeprowadzićwodwrotnymkierunku.Jestto
całkowicieobojętne.Musimyjednakpamiętać,
żejeżelitraktujemyzmiennąwyższegotypuniż
porządkowyjakoporządkową,musimyteżzgo-
dzićsięnato,iżniewolnonamorzekaćnicody-
stansiedzielącymdwieosoby,dlaktórychzmien-
naXprzyjmujeróżnewartości.Jeżelitraktujemy
zmiennąUwzrost”jakoporządkową,toskoroma-
myJanaowzroście180cmiPiotraowzroście150
cm,możemyjedyniestwierdzić,żeJanjestwyż-
szyodPiotra.Inaczej,żeJanowizmiennaUwzrost”
przysługujewwiększymstopniuniżPiotrowi.
Większośćzmiennychpsychologicznychto,co
najwyżej,zmienneporządkowe.
Skaląporządkowąjest–bardzopopierane
wnaukachspołecznych–rangowanieobiektówze
względunaróżnekryteria,np.możnaporangować
zawodnikówwedługpunktówprzyznanychprzez
sędziówkompetentnychwzakresieocenyjazdy
30
