Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Psychologiajestnaukąempiryczną–zagadnieniawprowadzające
RYGINA1.2.Klasyfikacjanauk
Źródło:opracowaniewłasnenapodstawieSuchiSzcześniak,2006,s.55.
Człowiekjednaknietylkochceefektywnie
działaćwświecie,wktórymżyje,lecztakżechce
gopoznać,zrozumieć.Drugimcelemzewnętrz-
nymnaukijestzatemwyjaśnianie.Jestonofunk-
cjąteoretycznąnauki.Iznowuprzywołam,wtym
kontekście,wypowiedźKozieleckiego(tamże,
s.25–26):
Corazwięcejbadaczy[...]zwracauwagę,żecelem
psychologiijestnietylkoprzewidywaniezachowa-
nialudzi,alerównież–anawetprzedewszystkim
–wyjaśnianiego,awięcpoznanieprocesówpsy-
chicznych,którewarunkujązachowanie.Czasem
psychologowiemówią,żedobrateoriapowinna
opisaćmechanizmydziałania.Funkcjęteorii,któ-
rapoleganaopisieiwyjaśnianiuwewnętrznych
mechanizmówczynnościludzkich,będęnazywał
funkcjąeksplanacyjną.
Jakieistniejepowiązaniemiędzyobomaro-
dzajamicelów–wewnętrznychizewnętrznych?
Badaczopisujerzeczywistość,abyjąwyjaśnićoraz
byprzewidywaćzajścienowychstanówrzeczy.
Jednocześnieowowyjaśnianieiprzewidywanie
podporządkowanejesttemu,abydanąrzeczy-
wistośćmożnabyłoujmowaćorazprzekształcać
racjonalnie.Imdokładniejszaigłębszajestwie-
dzanaukowa,tymlepiejspełniaonaswojecele
zewnętrzne.Celewewnętrznenaukimożnaspro-
wadzićdotego,Użenaukastarasięwiernieigłę-
bokoopisaćświat”(Such,1973,s.25).
Odpowiedniomożemymówićotrzechpod-
stawowychfunkcjachnauki:
>
>
deskryptywnej(opis);
eksplanacyjnej(wyjaśnianie);
>
prognostycznej(predykcja,przewidywanie).
Metodologia–przypomnijmy–ujmujenaukę
dwojako,razjakoproceszdobywaniawiedzy,pro-
cesbadania,arazjakorezultattegoprocesu(wie-
dzanaukowa),sumęwiedzy(zob.Wprowadzenie).
Zapoznajmysięterazzklasyfikacjąnauk,czyli
podziałemUwiedzynaukowej”naposzczególne
dyscypliny.Pozwolitonamnaumiejscowienie
psychologiiwsystemieinnychnauk.Schemat
przedstawionynarycinie1.2prezentujejeden
zmożliwychpodziałów.
3.Schematpoznania
naukowego
Wróćmydospojrzeniananaukęjakoproceszdo-
bywaniawiedzy–poznawaniaotaczającejbada-
czarzeczywistości.Procespoznanianaukowego
możnaprzedstawićwpostacinastępującegołań-
cucha:
FAKTY→TEORIA→PRZEWIDYWANIE→FAKTY
Jestwięctak,jakpowiedziałkiedyśAlbert
Einstein,żepunktemwyjściakażdejnaukimu-
sząbyćfaktyioneteżmusząbyćjejpunktem
docelowym.Wtymmiejscuchciałbymprzywo-
łaćgłoswybitnegofilozofanaukiCarlaG.Hempla
(2001,s.7–8):
Różnorodnedziedzinybadańnaukowychmożnapo-
dzielićnadwiepodstawowegrupy:naukiempiryczne
inieempiryczne.Naukinależącedopierwszejztych
8