Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
7.Podsumowanie
nia,toniewątpliwiepsychologiapowinnatakże
korzystać,wswojejpraktycebadawczej,zmetod
wypracowanychnagruncieneuronauki.Niemniej
jednocześniemożnapodzielićniepokojehumani-
stówomożliwośćzatraceniaowegopierwiastka
humanistycznego,którystanowioodrębnościre-
fleksjihumanistycznejwzględemrefleksjiprzy-
rodniczej.Toniebezpieczeństwozatratyhumani-
stycznejtożsamościpsychologiidostrzegłprzed
latypsycholog-humanistaJózefKozielecki(1999,
s.8):Uwczasachzaborczościnaukprzyrodniczych
trzebawskrzesićwiaręwspecyfikęhumanistyki
ijejznaczeniewchwilitrudnegoprzełomu”.
Gdybyzechciećpokrótcepodsumowaćza-
mieszczonąwtymrozdzialeprezentacjęsta-
nowisk,towłaśnieowaosobliwośćprzedmiotu
psychologiipowoduje,żewszelkiezakusyocha-
rakterzeredukcjonistycznymireduktywistycz-
nymsprawią–paradoksalnie!–iżpsychologia
straciswojąmoceksplanacyjnąiżenietylkole-
piejniepoznamy,niezrozumiemyspołecznego
zachowaniaczłowieka,lecztakżepraktykaspo-
łecznanadbudowananaosiągnięciachowejUno-
wej”psychologiiwcaleniebędzieskuteczniejsza
odtej,któraczerpiezosiągnięćpsychologiinie-
odwracającejsięoduwarunkowańkulturowych.
7.Podsumowanie
Psychologia–Czytelnikniepowinienmiećcodo
tegowątpliwości–jestnaukąempiryczną.Tozaś
oznacza,żenowetwierdzeniamogąwejśćdokor-
pusuwiedzypsychologicznejtylkowówczas,gdy
zostanąskonfrontowanezdanymidoświadczenia,
gdyprzejdątestempiryczny.Zanimtosięstanie,
mająstatushipotez.Ichsprawdzenieprzezpsycho-
logów-badaczyprzyjmujealbopostaćsprawdza-
niapozytywnego(konfirmacji),albosprawdzania
negatywnego(falsyfikacji).Topierwszepodejście
związanejestztradycjąindukcjonistyczną,drugie
zaśztradycjąhipotetystyczną(zmetodąstawia-
niaikrytykihipotez),którejrzecznikiembyłKarl
Popper,autorgłośnegodziełaLogikaodkrycianauko-
wego.Różnice–aleipodobieństwa–obupodejść
dotyczącesprawdzaniatwierdzeńwnaukachem-
pirycznychzostałyukazanenarycinie1.2.
Istotąpoznanianaukowegojestjegointersu-
biektywność.Itowdwojakimsensie–poznanie
naukoweorazintersubiektywniekomunikowal-
neorazintersubiektywniekontrolowalne(spraw-
dzalne).Mówiotymsłabazasadaracjonalności
sformułowanaprzezKazimierzaAjdukiewicza.
Zkoleidrugazasada:racjonalnegouznawania
przekonańjestmocnązasadąracjonalności.Obie
zaśskładająsięnazasadęracjonalnościpopro-
stu.Słabazasadapozwalanaodróżnianietego,co
należydoporządkunauki,odtego,codoniegonie
należy(np.magii).Zkoleimocnazasadapozwala
odróżniaćwiedzęnaukową(racjonalną)odwie-
dzyzdroworozsądkowej.Działaniabadawczepo-
dejmowaneprzezpsychologów-badaczypowinny
respektowaćobie,mocnąisłabą,zasadyracjonal-
ności.Formułowanywewspółczesnychnaukach
empirycznychwymógreplikacjibadańnauko-
wychjestwłaśnierealizacjązasadyintersubiek-
tywnejsprawdzalności.Badanienaukowema
charakteridealizacyjny.Badaczskupiasięwnim
przedewszystkimnaustaleniu(hipotetycznej)za-
leżnościmiędzyzmiennązależnąazmiennąnie-
zależnągłówną(zmiennyminiezależnymigłów-
nymi).DlabadawczejUczystości”obrazuuwalnia
goodwpływunazmiennązależnąpozostałych
zmiennychniezależnych:ubocznychizakłócają-
cych(przyjmujeokreślonezałożeniaidealizujące).
Następniedopuszczadogłosupominiętezmienne
niezależneubocznewzabiegukonkretyzacji.
Odpewnegojużczasuwpsychologiiprowa-
dzonesądyskusjemiędzyzwolennikamidwóch–
wjakimśsensiesobieprzeciwstawnych–podejść
filozoficznych.Zjednejstronymamyzwolenników
swoiściepojmowanegoredukcjonizmuiredukty-
wizmu(wsensierozróżnieniazaakcentowanego
w:Paprzycka,2005,2008).Zdrugiejzaśstronysą
tozwolennicyUmiękkiej”psychologii,odwołującej
siędotzw.ujęciahumanistycznego.Idzieoto,
czy–wprzyszłości,ajakodległej,zależećbędzie
odpostęputechnologicznegozwiązanegozbada-
niamimózgu–psychologiaulegnieredukcji,np.
doneurologiialbo,idącjeszczedalej,dobiologii
czyfizyki.Zwolennicydrugiego,humanizującego,
podejściawskazująnatrudnądoprzecenieniaro-
lękulturywkształtowaniuczłowieka.Ispórtrwa.
Wpunkcie6przybliżonoistotętegoważnego–nie
tylkozpowodówmetodologicznych–dlapsycho-
logiisporunaukowego.
23