Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Psychologiajestnaukąempiryczną–zagadnieniawprowadzające
iaplikowanawśrodowiskupsychologów(zob.np.
Brzeziński,1976,1978,1994b;BrzezińskiiMarek,
1990;Brzeziński,KrauseiMaruszewski,1997;
Gaul,1990;Hornowska,1989;Maruszewski,1983).
6.Redukcjonizm
ireduktywizmaproblem
swoistościpoznania
naukowegowpsychologii
Wostatnichlatachmożnazaobserwowaćnapo-
lubadańnaukowychwpsychologii(nakilkupo-
ziomach:psychologicznegoogląduprzedmiotu
badań,strategiibadawczej,instrumentariumba-
dawczego,analizydanychempirycznych,wnio-
skowaniazdanych),niepokojącezjawiskorozsz-
czepieniametodologicznego.Możnamówić,jak
mniemam,żepsychologiaznalazłasięnameto-
dologicznymrozdrożu.Nawiasemmówiąc,toże
siędoniegozbliżała,możnabyłoobserwowaćjuż
oddośćdawna,aledziśjesttoszczególniewidocz-
ne.Stałosiętak,jaksądzę,zasprawąniebywałego
postęputechnologicznegowbadaniachmózgui,
cojesttegopochodną,nawrotutendencjireduk-
cjonistycznych(itotychskrajnych,którewyraża
wswoichpracach,znanyzradykalnychpoglą-
dówredukcjonistycznych,JohnBickle,2006a).
Skanowaniemózgutotrzeciważny,dużykrokna
drodzejegopoznawania.Dwapoprzedzającekro-
kito–jaksądzę–badaniarentgenowskieielek-
troencefalografia(EEG),zresztądziś,pokuracji
odmładzającej,dostarczającenowychrewelacyj-
nychdanych.Każdeztychosiągnięćtechnicznych
owocowałoseriąprac,aleteżispekulacji,dotyczą-
cychrozwiązaniaodwiecznegoproblemu:mind–
body.Alepostęptechnologicznyprzekładasię,jak
narazie,tylkonabardziejprecyzyjnądiagnostykę
lokalizacyjną.
Tondyskusjinadajązwolennicydwóch,ostro
sięprzeciwstawiających,antagonistycznychopcji
metodologicznych.Zjednejstronymamyzwo-
lennikówswoiściepojmowanegoredukcjonizmu
ireduktywizmu(wsensierozróżnieniazaakcen-
towanegow:Paprzycka,2005,2008b).Zdrugiej
zaśstronysątozwolennicyUmiękkiej”psycholo-
gii,odwołującejsiędotzw.ujęciahumanistycz-
nego(możnaichlokowaćwtradycjiwprowa-
dzonegoprzezWilhelmaDiltheyarozróżnienia
Geisteswissenschaftenvs.Naturwissenschaften).Ci
pierwsizwiązanisązUparadygmatem”iwarszta-
temneuronauki(synonimy:neuroscience,cognitive
neuroscience,brainsciences).Możnaonichmówić
jakoozwolennikachUtwardej”psychologii(czyaby
zdająsobiesprawęztego,żeopowiadająsięzali-
kwidacjąpsychologiijakoodrębnejdyscyplinyna-
ukowej?).Nasuwasięzatempytanie:czytojeszcze
jestpsychologia?Amożejesttojużtylkobioche-
miaUtegowszystkiego”,codziejesięwprzestrze-
niachsynaptycznych,alboUfizykaruchumolekuł”
(zob.Bickle,2006a,2006b,2007,2008),anawet
nieneuropsychologia?Czyzatem,dramatyzując
pytanie,grozinamrozmyciepsychologiialbojej
utopieniewnaukachomózgu?Czywreszciegrozi
namwymazaniepsychologiizmapynauk?
Trzeba,jakmniemam,wkontekścietransfero-
wanych(itonietylkoprzezpsychologów)nagrunt
psychologiisukcesówtechnologiczno-lokalizacyj-
nychodnoszonychnapolunaukomózgu(brain
sciences),nawiązaćdosporutoczącegosięwokół
problemuredukcjonizmuorazreduktywizmu,aby
niezgubićswoistościpsychologiijakoautonomicz-
nejdyscyplinynaukowej.Wgruncierzeczyniewie-
lesięnatympolu,oglądanymzperspektywyfilo-
zofiinauki,zmieniło.Zacznijmyoddookreślenia
płaszczyznykonfliktu.Najlapidarniejsformułowa-
łarzeczKatarzynaPaprzycka(2008b,s.115–116):
Redukcjonizmjeststanowiskiemspekulatywnym
dotyczącymostatecznegokształtunauki–twierdzi
mianowicie,żewszystkienaukizostanązredukowa-
nedonaukipodstawowej,tj.dofizyki.Wszczególno-
ścipsychologia(wjejostatecznymkształcie)zosta-
niezredukowanadoneuronauk(wichostatecznym
kształcie).Reduktywizmtoniejakoprzełożeniere-
dukcjonizmunagruntpraktykibadawczej.Według
reduktywizmunależy–jużteraz–preferowaćteorie
ibadanianeuronaukowenadteoriamiibadaniami
psychologicznymizneuronaukaminiezwiązanymi.
Ujmującrzeczobrazowo,redukcjonizmodpowiada
pozytywnie(antyredukcjonizm–negatywnie)na
pytanie:UCzywiedzielibyśmywszystkoopsychice,
gdybyśmywiedzieliwszystkoomózgu?”.Natomiast
reduktywizmodpowiadatwierdząco(antyredukty-
wizm–przecząco)napytanie:UCzywnaszejprakty-
cebadawczejpowinniśmyuznać,żewiedzielibyśmy
wszystkoopsychice,gdybyśmywiedzieliwszystko
omózgu?”.
Jeślichodzioprzedstawicielistanowiskare-
dukcjonistycznegoi,jakprzypuszczam,zarazem
reduktywistycznego–botoonidziśnadająton
18
