Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Teoretyczneimetodologicznepodstawypsychologiiklinicznej
empiryczniepotwierdzonejiteoriepostulatyw-
ne,któresłużąjakonarzędziarozumieniafaktów
klinicznych.Ważne,abypsychologklinicznybył
świadomyograniczenianiektórychkoncepcji
istosowałdopasowanedodanejteoriinarzędzia
poznaniaiograniczonegownioskowania(tam-
że,s.34).
Wartowięcwtymkontekścieprzywołaćuwa-
ginatematustalaniakryteriówpoziomunauko-
wościteoriipsychologicznych(por.blokrozsze-
rzający2.1).
2.2.1.Rolamodeliwpsychologii
klinicznej
OkreślenieUmodel”,któreczęstowystępuje
wpsychologiiklinicznej,używanejestwróżnych
znaczeniach.Zpunktuwidzeniapsychologakli-
nicznegobadaczaipraktykamożnawyodrębnić
trzytypymodeli:(1)modeletworzeniawiedzy
naukowej;(2)modelerozumowaniadiagnostycz-
nego;(3)modeleaktywnościpraktycznej.Wkaż-
dymztychtypówwyodrębniasięróżnekonkret-
nerodzaje.
Modelewiedzynaukowejmogąnp.dotyczyć
podejściadozjawiskklinicznych(patogenetycz-
nevs.salutogenetyczne)lubteoretycznegokon-
struktu(modelpotraumatycznegowzrostu).
Modelediagnostycznewyodrębniasięzuwagina
sposóbtworzeniazałożeńdlamyśleniaidziała-
niadiagnostycznego.Modeledziałalnościprak-
tycznejwynikajązzałożeńnaukowychidiagno-
stycznychimogąodnosićsiędoróżnychpostaci
pomocypsychologicznej(interwencjiwkryzysie,
doradztwazdrowotnego,terapii)czysposobuwy-
pełnianiaroliprofesjonalnej(np.modellidera
społecznościterapeutycznej,modelkonsultanta).
Wmetodologiinaukprzypisujesięmodelom
nominalnymlubniektórymmodelomrealnym
rolętworzeniaukładuzałożeńdlaopisuiwyja-
śnianiaproblemów.Założeniateupraszczają
iułatwiająuzgodnieniecodosposobówrozumie-
niazjawiskirozwiązaniatychproblemów.Dzięki
modelomnadajesięrzeczywistościokreśloną
strukturęiwyodrębniazniejcechyistotne.
Modeleużywanewpsychologiiklinicznejmogą
miećstatusheurystyczny,teoretycznyiekspery-
mentalny.Modelnominalnytonajczęściejteore-
tycznykonstruktzakładającysposóbrozumienia
naturyzjawiska.Naprzykładwmodelubiome-
dycznymzakładasię,żeistotąpojęciaUzdrowie”
jestbrakobjawów,cookreślonojakonegatywną
definicjęzdrowia.Modelrealnytokonstruktteo-
retycznychzałożeń,którywcałościlubczęściowo
zostałsprawdzonywbadaniachempirycznych.
ModelsalutogenezyAaronaAntonovsky’ego
(1987,1995),októrympiszemydalej,można
uznaćzamodelrealnywnaukachozdrowiu
dziękijegopsychologicznejreinterpretacjiizwe-
ryfikowaniujegozałożeńwlicznychbadaniach
empirycznych.
Wielepracempirycznychwpsychologiikli-
nicznejpoleganaweryfikacjimodelowychzało-
żeńoistociebadanychzjawiskiichwzajemnych
zależnościach.Założeniateoretyczneprzedsta-
wiasięwtychpracachczęstozapomocągraficz-
nychschematówinazywamodelemteoretycz-
nymbadań.
Wpsychologiiklinicznejpowstająteżtzw.
metamodele.Dotakichpropozycjinależynp.mo-
deltransteoretycznyterapii(por.rozdz.28).Dotej
grupymożnateżzaliczyćheurystycznymodelso-
cjoekologicznyzdrowia,któryobejmujezjawiska
zdrowiaizasadypromocjizdrowia.Tentypmo-
delipowstajenastykuróżnychdziedzinnauki.
Wtworzeniumodeliużywasięheurystycz-
nychmetafor(np.metaforagórylodowejczy
mandalizdrowia).Zapomocąmetaforwykracza-
my,zdaniemKrystynyDrat-Ruszczak(2003,s.29),
pozaanalogietypowedlamodeli,Uuzyskując
dziękitranspozycjomnowykontekstwidzenia
zjawisk”.Metaforyniezawszesprzyjająjednak
tworzeniupojęć,któremogłybybyćoperacjonali-
zowaneipoddawanebadaniomempirycznym.
Wdyskusjachipodręcznikowychtekstachna
tematdiagnozypsychologicznejszczególnieczę-
stoużywasiępojęciaUmodel”wbardzoróżnych
znaczeniach.Zpowoduwagiizmiennościtej
wiedzyprzedstawiamywczęścitrzeciejpod-
ręcznikawrozdziałachpoświęconychdiagnozie
(por.rozdz.10–13).
Ważneznaczeniedlaprzemianpraktykipsy-
chologaklinicznegomiałowprowadzeniepojęć
Umodelkliniczno-opiekuńczypracyiUmodel
środowiskowo-profilaktyczny”.Wzałożeniach
modelukliniczno-opiekuńczegozawartyjest
sposóbujmowaniaczłowiekajakoosobyniepeł-
nosprawnejwymagającejstałejopieki.Natomiast
wmodeluśrodowiskowo-profilaktycznympsy-
chologniekoncentrujesiętylkonaopiekowaniu
38[[[