Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
25
PanMichałIwanowskigorliwyzbieraczrzeczytyczącychsięhistoryikra-
jowéj,zktóremiradsięudzielapracującymnaniwienauk,uprzejmieudarował
naskilkucennemirękopismamiirzadkiemidruki,wyświecająceminiejedenfakt
wdziejachnaszéjprzeszłości.
Spieszącpodzielićsięzczytającąpublicznościątymnaszymnabytkiem,da-
jemynatenrazzewspółczesnegorękopismu,dyaryuszedwóchkoronacyj:Au-
gustaIIiIIISasów.
Rzeczdziwna,żehistoryaPolskawmiaręjaksięzbliżadoswychpóźniej-
szychepok,corazgorzéjjestunaswypracowaną,corazmniéjznaną.Bogaci
wdziejeimateryałvdziejowezXViXVIwieku,odpołowyXVIIidaléjdziwnie
jesteśmywnieubodzyidziwniemałozowemiczasamioswojeni.Panowaniena-
przykładAugustaII(mocny),takobfitewwypadki,niemiałounas,rzecmożna,
dziejopisa;boOtwinowskiznaczeniutegowyrazuniezupełnienieodpowiada;
agdybynieobcyhistorycy,jakNordberg,Adlerfeld,Lundbladiinni,prawienie
bylibyśmyświadomiwielkiejepopeizapasówdwóchGeniuszówwieku,którasię
naziemiPolskiéjodegrała.ZczasamiAugustaIIIjeszczegorzéj,luboiteczasy
obfitowaływwypadkizewnętrzne,adomowaichhistoryaniezmierniewielena-
stręczadomyślenia,lubiącemubadaćlosyiidejenarodów.
Xiążka,którąobecniepodajemy,niezawierającwielkiéjwagiszczegółów
historycznych,rzucaparępromykównasmutnejużkartyowoczesnychdziejów
Polski.RelacyaospotkaniuprzezposłówAugustaII,ijegokoronacya,uzupeł-
niająparąszczegółówpierwszekartydziełaOtwinowskiego,jedynejxiążkijaką
mamyztychczasów;aDyaryuszkoronacyiAugustaIII,jużdlawieluwzglę-
dówzasługujenauwagę.Bezimiennyjegoautor,jestczłowiekiemwyższym,
takpodwzględempoglądunarzeczy,jakoipoczciwościpolitycznegosumienia.
JawnystronnikStanisławaLeszczyńskiego,takdalece,żeAugustalubokorono-
wanego,wciążElektoremnazywa,poglądaprzecięnaSasaokiempełnémna-
dziei,bolejąctylko,żenielegalnośćobioruniedozwalamuliczyćnapowszechne
współczucie.Zresztąbezimiennytenautor,posiadakwalifikacyąpisarzawstop-
niunaówwiekrzadkim.Polszczyznajegojestgładkainieprzeciążonałaciną,
jaktoobaczączytelnicyzmiejscwydrukowanychkursywą,wktórychwyrazy
łacińskiezastępowaliśmypolskiemi.DobrzeokreślapostaćAugustaIIIpodczas
koronacyi,tak,żewjegomalowniczymubiorzeiwespółzgronemtowarzyszą-
cychmuPolakówiSasów,żywogowidzimyprzedoczamiwyobraźni.Gdyczyni
wyborneuwagiodworakupoecieAntonimPonińskim,znaćduchobywatelski
comutomiejscedyktował.Szczérzeżałowaćmusimy,żetożsamopióronieskre-
śliłonamdalszegociągukoronacyjnegosejmuidalszychdziejówAugustaIII,
przynajmniéjdochwilisejmupojednania(pacificationis),odktóregoautorjużsię
zgodziłuznaćAugustazakróla.
Dwatekoronacyjnedyaryuszekładziemyoboksiebie,dlaporównania.Obaj
Augustowiewybranibyliprzezfrakcye,koronowaninieprzezPrymasów,lęka-
jącysięnachybkichswychstolicach-jedenpartyzantówxięciadeConti,drugi
