Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Powiatbielskipodokupacjąniemiecką
22czerwca1941r.TrzeciaRzeszazaatakowałaZwiązekRadziecki.Rozpoczęłasięoperacjapodkryptonimem„Barbarossa”.
Wojskaniemieckieposuwałysiębłyskawicznienawschód.22czerwcao6ranoNiemcybylijużwKamieńcuLitewskim81,ao9
ranowkroczylidoCiechanowca82,23czerwcazajęliNarewkęorazSiemiatycze,24czerwcawkroczylidoHajnówki83,Brańska
iBielska,gdzie„odrazuzastrzelonokilkuŻydów”84.27czerwcawPrużaniearesztowali20Żydówirozstrzelaliichtegosamego
dnia85,a28czerwcawkroczylidoNarwi86.Wciągusześciudnicałypowiatbielskiznalazłsiępodnowąokupacją.
Zawojskiem,akonkretnieGrupąArmii„Środek”poddowództwemfeldmarszałkaFedoravonBocka,atakującąZwiązek
RadzieckiwkierunkunaBrześćiKobryń,podążałaEinsatzgruppeB.GłównymzadaniemczterechoperacyjnychgrupPolicji
BezpieczeństwaiSD(EinsatzgruppenderSicherheitspolizeiunddesSD)87sformowanychprzedatakiemNiemiecnaZSRRmiało
być„wykrywanieizwalczaniedążeńwrogichwobecRzeszy”88,cowpraktyceoznaczałonieograniczonekompetencjeoddziałów
operacyjnych,łączniez„przeprowadzaniemnawłasnąodpowiedzialnośćegzekucjiludnościcywilnej”89,azadanielikwidacji
„wszystkichfunkcjonariuszyKominternu,[…]funkcjonariuszypartyjnych,[…]komisarzyludowych,Żydównastanowiskach
partyjnychipaństwowych[oraz]inn[ych]element[ów]radykaln[ych](sabotażyści,propagandyścistrzelającyzukrycia,
zamachowcy,podżegacze)”90oznaczałoskierowaniegłównegouderzeniaprzeciwkoŻydom.Wpraktycewyglądałototak,
żeEinsatzkommandawkraczałynazajęteterenyiprzystępowałydoakcjieksterminacyjnej.Najpierwspośródludnościcywilnej
wybieranoosobyprzeznaczonedoeliminacji—żołnierzysowieckich,którzyniezdążyliuciec,lokalnychurzędników,działaczy
komunistycznych.Następniewyselekcjonowanągrupęludzirozstrzeliwano.Wpowieciebielskimwczerwcuilipcu1941r.
wkilkunastuegzekucjachzamordowanoconajmniej281osób91.Jednocześniemordowanożydowskichmężczyzn92.29(lub30)
czerwcawDrohiczynienaplacuprzedżydowskimdomemmodlitwyNiemcyzgromadziliwszystkichmieszkańców.Wybrali
spośródnich„32żydowskichmężczyzniodprowadziliwnieznanymkierunku.Wedługzasłyszanychinformacjiodrazuzostalioni
straceni”93.WBielskuPodlaskimnapoczątkulipcaNiemcyzamordowali30Żydów„pochodzącychzinteligencjiibogatych
sfer”94.DopodobnychmordówdoszłotakżewNarewce95iPrużanie96.Wdalekopisiez26czerwca1941r.skierowanym
dodowódcówczterechEinsatzgruppenReinhardHeydrichprzypominał:„Dążeniomdosamooczyszczeniakręgów
antykomunistycznychlubantyżydowskichwrejonachniedawnozajętychniepowinnosięstwarzaćprzeszkód”97.Trudnoocenić,
wjakiejmierzedecydująceznaczeniemiały„niestwarzanieprzeszkód”,inspiracjaczyprzykładniemieckidlarozruchów
antyżydowskichnatychterenach,wjakiejzaśwynikałyonezpotrzebyrewanżu,lokalnychporachunków,antysemityzmuczy
teżstanowiłyzwykłąokazjędoprzemocyigrabieży.
Wkilkumiejscowościachzachodniejczęścipowiatubielskiegodoszłolatem1941r.doantysemickichrozruchów.Niebyłyone
takkrwawejakwsąsiednimŁomżyńskiem,alepodobniejaktamŻydzizostalizmuszenidozlikwidowaniasymboluupadłej
właśniewładzyradzieckiej:pomnikówLenina.WBrańskuzmusilidotegoŻydówNiemcy:„PonieważwBrańskuwroku
1940SowiecipostawilipomnikLenina,terazokupancizdecydowali,żeŻydzimajągozniszczyćrazemzpostumentem.Kazano
nieśćpomnikpoulicachzpłaczem,apóźniejwrzucićgo[do]rzeki”98.WCiechanowcunowyniemieckiburmistrzHubert
RomanuszupodobaniemznęcałsięnadŻydamiitoon„zarządziłzebraniewszystkichŻydówzmiastanaplacuirozbicie
pomnika[Lenina]namałekawałki,takabykażdyotrzymałtakikawałekdoręki.Potymwszystkichwystawionowszeregi
ikazanozdużą«paradą»przejśćprzezmiastoześpiewemiokrzykami,jaknp.«PreczzLeninem»,«PreczzSowietami»itd.
Wtensposóbdoszlidorzeki,doktórejwrzuconowszystkiekawałkirozbitegopomnika.Wtensposóbzorganizowanyzostał
«pogrzeb»Lenina”99.PomnikLeninazostałtakżezdemontowanyprzezŻydówwBielskuPodlaskim.
RozebranypomnikLeninawBielskuPodlaskim
DonajbardziejkrwawychwydarzeńdoszłowSiemiatyczach;atmosferanabrzmiewałatamodkilkudni.NajpierwNiemcy
zebrali„całąmłodzieżmiasteczka(Żydówinie-Żydów)wobozie,przykolejowejstacji.WtymobozieoddzielonoŻydów
odchrześcijan”.Następnegodnia„zwolnionozobozuchrześcijan,danoimprawoprzychodzićdoobozużydowskiegoiwybrać
znanychimprzestępców,tzn.komunistów.Chrześcijanienatychmiastwykorzystalidaneimzadanieiwybraliporządnychludzi:
SzymonaGrinbergazsynem,IsraelaSalanskiegozsynemLejblem,MojszegoNasza,JosifaFiszaiinnychczterech[…].Spośród
dziesięciuwybranychsiedmiuzostałozamordowanych”100.WkolejnychdniachzabitoLejblaMarmaraijegosyna
Chaima101,potem„Polacyrozpoczęlirabunekwmieszkaniachżydowskich,biliizabijalidomowników.Żydowskiegoszewca
