Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Iwojnaświatowa
26
przyszlipowstańcywielkopolscyprzejęli
wozyikonieorazsprzętmedycznyileki
wracającegozfronturosyjskiego84.Od-
działuSanitarnego119.Wnapiętejsytuacji
politycznejNiemcy,chcączapobieczbrojne-
muprzejęciuwładzyprzezPolaków,rozpo-
częlimobilizacjęsił,głównieGrenzschutzu
(strażygranicznej)iHeimatschutzu(straży
ojczyzny).Nasiliłysięmasowepolskiede-
monstracjepatriotyczne,asilnymimpulsem
przyspieszającymwybuchprzygotowanego
wkonspiracjipowstaniabyłoprzybyciado
PoznaniaIgnacegoPaderewskiego26grud-
nia1918r.120
Wybuchpowstania27grudniazastał
służbęmedycznąprzygotowanądodziała-
nia,zorganizowanąiposiadającąprzywódcę.
PopierwszychstrzałachnaulicePoznania
wyjechałykaretkipogotowiazobsadąlekar-
skąipielęgniarską.Wwojskowymszpitalu
ustanowionoostrydyżuripogotowiechirur-
giczne,zdolnewkażdejchwilidoprzeprowa-
dzenianiezbędnychoperacji.Odpierwszych
chwilpowstaniasłużbazdrowiapodjęła
czynnościwsposóbświadomy
,racjonalny
izorganizowany
.Przyczyniłasięwybitniedo
zmniejszeniaofiarwludziachorazdopod-
trzymaniaduchabojowegopowstańców121.
Dowódcąsłużbysanitarno-medycznej
(InspektoratSanitarny),najwyższejwładzy
wojskowejsłużbyzdrowia,byłwybitnyorto-
peda,współorganizatorPCK,IreneuszWie-
rzejewski122,mianowanywczasiepowsta-
niagenerałembrygady
.Natymstanowisku
wykorzystałbogatedoświadczeniezdobyte
podczassłużbynawysokichszczeblachdo-
wódczychwarmiiniemieckiej.Świetnazna-
jomośćsytuacjiwojskowejwWielkopolsce
pozwoliłamusprawniekierowaćsanitaria-
tempowstania.Wierzejewski,wrazzeswo-
imiwspółpracownikami,stworzyłwzorowy
modelwojsksanitarnychznakomiciewspół-
pracującychzcywilnąsłużbązdrowia.
Zadziałalnośćszpitaliwpowstaniuod-
powiadałgen.JózefGrobelny
,szefDepar-
tamentuSanitarnego.PozastolicąWielko-
polskibyłoniewieleszpitaliwojskowych.
Szpitalecywilne,głównieprywatnelubza-
konne,niepodlegaływojsku.Rannychleczo-
nownichnapodstawieporozumieniapro-
wadzącychszpitalezwładzamiwojskowymi
zapośrednictwemDepartamentuSanitar-
nego123.Napotrzebywojskpowstańczych
pracowały33szpitale.WPoznaniu–Szpi-
talGłównyz11filiamiposiadającyłącznie
2998łóżek.Ogólnaliczbałóżek,jakądys-
ponowałsanitariatwielkopolski,wynosiła
6248.Ważnadlaefektówleczeniarannych
ichorychpowstańcówbyładostępność
wszystkichspecjalizacjimedycznychwszpi-
talachPoznania.WSzpitaluGłównympra-
cowało11lekarzyi18dyplomowanychpie-
lęgniarek.Komendantemszpitalabyłmajor
TadeuszSzulc124,ordynatoramioddziałów:
chirurgicznegoJerzyKról(Kroll),neurolo-
giczno-psychiatrycznegoStanisławGórny,
ocznegoWitoldKapuściński.Szpitalposia-
dałgabinetrentgenowski125.Powstańców
wspomagałycywilneszpitaleWielkopolski
dysponująceodpowiednimpersonelemlecz-
niczym.Należywspomniećoogromnym
zaangażowaniukobietwudzielaniepierw-
szejpomocyrannympowstańcom,atakże
wprzewożenierannychambulansamiczy
teżwopiekęnadpowstańcamiwszpitalach
lubośrodkachdlarekonwalescentów.
Dobrzewyszkolonedrużynysanitarne
niosłypomocmedycznąnapierwszejlinii
frontu,dbałyohigienężołnierzy
,organizo-
wałypunktyopatrunkowe,szpitalepolowe,
gromadziłyśrodkifarmaceutyczne,atakże
transportowałyciężejrannychdoszpitali
specjalistycznych126.
WPoznaniuprzyul.Karolaznajdowa-
łasięSkładnicaSanitarna,którejdwaduże
działy:lekówiopatrunków,zaopatrywa-
119G.Kubacki,SzkiczhistoriiaptekarstwawGrodziskuWielkopolskimdo1939roku,nActaMedicorumPolonorum”
2014,R.4,s.188.
120M.Śliwa,WielkaHistoriaPolski1918–1939,Kraków2000,s.45–47.
121J.Basiński,OrganizacjaidziałalnośćsłużbyzdrowiawpierwszymokresiePowstaniaWielkopolskiego(czasod27.12.1918r.
do15.01.1919r.),nArch.Hist.Med.”1979,t.42,z.1,s.1–18.
122KierownikoddziałuurazowegoniemieckiegoXIIIszpitalafortecznego,doradcaortopedycznyVKorpusu
ArmijnegowIwojnieświatowej,profesorUniwersytetuPoznańskiego,polityk,senatorIIRP
,dwukrotnie
odznaczonyKrzyżemWalecznych.
123J.Cwojdzińska,M.Wilczak,Wybraneaspektysłużbysanitarno-medycznejiichznaczeniewPowstaniuWielkopolskim,
nZeszytyNaukoweWSOWL”2012,t.164,nr2,s.224.
124RedaktornNowinLekarskich”,meloman,recenzentmuzyczny
.R.Beszterda,RodzinaSzulców,nEtnografia
Polska”2000,t.44,nr1–2,s.128–133.
125J.Basiński,Zapleczeiśrodkisanitarno-medycznewojsksanitarnychpowstańczejArmiiWielkopolskiej(czasod16.01.1919
do13.11.1919r.),nArch.Hist.Med.”1979,t.40,z.2,s.162.
126J.Cwojdzińska,M.Wilczak,Wybraneaspekty,s.222.
