Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KrwawamasakrawkopalninMysłowice”
15sierpnia1919r.byłaiskrąpoczątkującą
wybuchpierwszegopowstania.Trwałood
17do24sierpnia1919r.ibyłoodpowie-
dziąnaterrorstanuwyjątkowegowprowa-
dzonegoprzezNiemców139.Mimoprzegra-
nejpowstańcówwojskaniemieckiezostały
wycofanezGórnegoŚląskaiprzyśpieszono
przyjazdMiędzynarodowejKomisjiRządo-
wejiPlebiscytowej.
Wpierwszympowstaniuśląskimbrało
udział12–15tys.źleuzbrojonychochotni-
ków.Tworzącymsięjużodstycznia1919r.
sanitariatemkierowałEmilCyran140.Służ-
by
medyczne
były
słabo
rozwinięte.
Wskładzieoddziałówpowstańczychnie
byłolekarzy.Najczęściejpierwszejpomocy
powstańcyudzielalisobiewzajemnie,rza-
dziejopatrywaliichsanitariuszeisanita-
riuszki.Pomocrannympozostawaławrę-
kachmiejscowychlekarzy,którzystosownie
dopartyzanckiegocharakteruwalkleczyli
ichwdomachikryjówkach.AlojzyPawe-
lec141wspominał:nNiebyłowieczoru,żeby
mniejakolekarzaniewołanodorannych
mieszkającychczęstowwioskachwodleg-
łości5–10kmodWodzisławia,albonie
przyprowadzanownocydomegomieszka-
niarannychdoopatrunku.Bardzoczęsto
byłemzupełniebezsilny,ranywymagały
zabiegówoperacyjnychwszpitalu,niktjed-
nakniezgodziłsięnatransportdoniemiec-
kichszpitali,apolskichniebyło”142.Ztego
powoduczęśćrannychewakuowanonate-
renpaństwapolskiego,główniedoszpitala
wSosnowcu,apodkoniecsierpniaprze-
wiezionopociągiemsanitarnym60rannych
powstańcówzZagłębiaDąbrowskiegodo
Krakowa.Dopierowkońcowymokresiepo-
wstaniapodnaciskiemmisjipaństwkoali-
cyjnychNiemcyzaakceptowałydziałalność
humanitarną143isanitarnąPCK144.
WdążeniudoprzyłączeniaGórnegoŚlą-
skadoPolskiważnąrolęodgrywałpowołany
wlutym1920r.ikierowanyprzezWojcie-
chaKorfantegoPolskiKomitetPlebiscytowy
zsiedzibąwBytomiu.Wjegodziałalności
aktywniebraliudziałlekarze.
Napływającezfrontupolsko-bolsze-
wickiegowiadomościociężkichniepowo-
dzeniach,zagrażającychdalszemuistnieniu
państwapolskiego,nasiliłyniemieckieakcje
terrorystyczne.Jednązofiarbojówekbył
brutalniezamordowanydziałaczplebiscyto-
wy
,katowickilekarzAndrzejMielęcki145.
Powtarzającesięnapady
,m.in.naBiuro
PolskiegoKomitetuPlebiscytowegowKato-
wicach,doprowadziłydowybuchudrugiego
powstania,trwającegood19do25sierpnia
1920r.Uczestniczyłownimok.20tys.
powstańców.Udziałlekarzy
,podobniejak
wpierwszym,zewzględunacharakterdzia-
łańbyłograniczony146.Organizowanopunk-
tysanitarne,skądrannibyliprzewożenido
miejscowychszpitali.Centralnymszpitalem
powstańczymbyłszpitalBraciMiłosierdzia
wBogucicach;zakonnicypełnilisłużbęsani-
tarnąpodczaswalknatereniemiasta.Ran-
nibyliprzewożenirównieżnaterenPolski,
główniedoSosnowca.Pomocymedycznej
udzielalitakżelekarzepolscyzatrudnieni
wsamorządowychjednostkachmedycznych.
OpiekęnadofiaramiroztoczyłponadtoPol-
skiCzerwonyKrzyżnaŚląsku,m.in.po-
krywająckosztyleczeniarannychichorych
powstańców147.Mimomilitarnejprzegranej
osiągniętosukcespolityczny
,gdyżKomisja
Międzynarodowazlikwidowałapolicjęnie-
miecką,awzamianutworzyłaPolicjęPlebi-
scytową.
Polscylekarze
wczasach
Iwojny
światowej...
139K.Brożek,Polskasłużbamedycznawpowstaniachśląskichiwplebiscycie,Opole1973,s.39.
140Lekarzpsychiatra,organizatorPCKnaŚląsku.PodczasIIwojnywniewoliniemieckiej,byłlekarzemobozów
jenieckichdlaPolakówiRosjan.K.Brożek,Polscylekarze,s.199.
141Ftyzjatra,senatoriwicemarszałekSenatuRP
.K.Brożek,Polscylekarze,s.278;K.Brożek,Drmed.AlojzyPawelec
jakopowstaniecśląski,nArch.Hist.iFil.Med.”1999,t.62,z.1–2,s.105–108.
142K.Brożek,Polskasłużba,s.49.
143K.Brożek,PolskiCzerwonyKrzyżwPowstaniachŚląskichiPlebiscycie,nArch.Hist.Med.”1972,t.35,z.1–2,
s.156.
144Pełnanazwa:PCKdlaŚląska.
145Współzałożyciel(1908)TowarzystwaLekarzyPolskichnaGórnymŚląsku,działaczPolskiejOrganizacjiWoj-
skowejGórnegoŚląska.
146Wpomocymedycznejpowstańcombraliudział:MichałKołoczek,AlojzyPawelec,JanKnosała,Franciszek
Willert,FranciszekDzieża,IgnacyNowak,RomanKonkiewicz,WincentyStyczyński,JanStęślicki,Mak-
symilianWilimowski,MariaRajda-Kujawskaorazstudencimedycyny:EdwardHankeiFeliksUrbanowicz.
K.Brożek,Polskasłużba,s.36.
147Ibidem,s.96–97.J.Lusek,ŹródładodziałalnościkolumnsanitarnychioddziałówCzerwonegoKrzyżanaprzełomie
XIXiXXwiekuwzasobacharchiwówgórnośląskich,nPeriodykNaukowyAkademiiPolonijnej”2013,nr1(7),
s.389.
29
