Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
FILOZOFIASTAROŻYTNA
tanienasposóbreligijny:jakawyższapotęga,jakiebóstwozrobiłotęrzeczisprowadzi-
łojąnaświat?Wyjaśnićrzecz,znaczyłotu:powiedzieć,jakpowstała;apowiedzieć,jak
powstała,znaczyłodlaówczesnychludzityle,copowiedzieć,jakibógjązrobił.Każda
rzecz,którainteresowałaidomagałasięwyjaśnienia,miałaswójmit,toznaczyopis,ja-
kibógdałjejistnienie.Mityłączyłysięwcałościiłącznietworzyłykosmogonię,wy-
jaśniającą,jakpowstałcałyświat.
Skądpowstałświat?Powstałdziękibóstwom.Askądbóstwa?Niższebóstwapo-
wstałydziękiwyższym.Awyższedziękijeszczewyższym.Wyjaśnienietegotyputłuma-
czyłotedypowstanienietylkoświata,aleibóstw:byłonietylkokosmogonią,aleiteo-
gonią.WVIIIwiekup.n.e.HezjodzAskryzestawiłwpoetyckiejformieteogonię
grecką;byłatozarazemkosmogonia,bokażdemubóstwuodpowiadapodległamurzecz,
aporządek,wjakimpowstawałyrzeczy,odpowiadaporządkowi,wjakimpowstawały
bóstwa.Zasadatejgenealogiibyłaprosta:mniejszepochodzizwiększego,mniejsza
rzeczzwiększej,mniejszebóstwozwiększego.
Najtrudniejszydowymyśleniabyłpoczątekgenealogii:niechbywszystkierzeczy
iistotypowstałyzniebaimorza,niebozaśimorzezziemi,aziemiaskąd?Czymoże
ziemia,araczejbóstwaziemibyłypierwszympoczątkiem?Napytanietokosmologicz-
no-teologicznipoeciodpowiadaliwdwojakisposób:jednirozpoczynaliświatodchaosu,
nocy,odniezrozumiałegoibezrozumnegoprabytu,zktóregopotemdopierowyłoniło
sięwszystko,cojasne,rozumneidoskonałe;inni,przeciwnie,mniemali,żepierwszy
początekbyłrozumnyidoskonały,przyjmowali,żepoczątkiemświatajestZeus,który
rozkazujerozumnieiładzaprowadzawewszechświecie.Zwolennicypierwszegoroz-
wiązaniastanowiliwiększość;dodrugiegoskłaniałsięFerekydeszSyros,alebył
topisarzpóźniejszy,którywswychfantazjachkosmogonicznychiteogonicznychkorzy-
stałjużzdziełfilozofów.
Jakiekolwiekbyłotowyjaśnienieświatazawartewkosmogoniachiteogoniach,za-
wszećtobyłapróbawyjaśnienia,itowyjaśnieniaujętegowsystem;toteżnawiązaładoń
zaczynającasięfilozofiaGreków.Ipotemdługoniemogławyzwolićsięzmitologicz-
nychkoncepcji.
2.U
MIEJĘTNOŚCIPRAKTYCZNE
byłyjużznakomicierozwiniętewGrecjiVIIwieku.
Grecynauczylisięichodinnychludów,mianowicieodludówWschodu,Chaldejczy-
ków,Fenicjan,Egipcjan.Posiadaliprzedewszystkimumiejętnośćprowadzeniara-
chunków:umiejętnośćtarozwinęłasięwzwiązkuzhandlem,aGrecyprzejęlijąza-
pewneodChaldejczyków.Następnierozporządzaliumiejętnościąmierzenia
przestrzeni:tarozwinęłasięwrolnictwie,adoGrecjiprzybyłazEgiptu.Dalej,posiada-
liumiejętnośćtrafianianalądzieimorzu,choćwyobrażeniaichokształcieZiemi
byłynajzupełniejnietrafne.Mieliteżumiejętnośćleczeniachorób,choćprzyczyn
ichjeszczenieznali.
Byłytowszystkoumiejętnościczystopraktyczne,bezznajomościprzyczyn.Gre-
cyniebyliwtychdziedzinachsamodzielni,samodzielnośćichobjawiłasiędopiero,gdy
