Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PIERWSZYOKRESFILOZOFIINOWOŻYTNEJ
9
ność(wbrewuniwersalizmowidawnejfilozofii),względność(wbrewdawnemuabso-
lutyzmowi)iirracjonalnośćbytu.(Wszczególnościbytboskijestdlarozumu
niepojęty,boskorozBogawszystkosięwywodzi,więcteżwBoguwszystkomusibyć
zawarte:zespalająsięwnimprzeciwieństwa,sprzecznewłasności,jestoncoincidentia
oppositorum).
NowybyłpoglądKuzańczykanapoznanie:miałpoznaniezaograniczone
istopniowotylkoposuwającesięnaprzód;filozofia,wedługniego,raczejuświada-
mianasząniewiedzę(doctaignorantia),niżzdobywawiedzę.Następniezwracałuwagęna
czynnąrolęumysłu,którypoznajeposługującsięzałożeniami(coniecturae).Wreszcie
domagałsięwpoznaniuścisłościinarzędzieścisłegopoznaniawidziałwmatematy-
ce.—PoglądyKluzańczykanapoznaniewyprzedziłyjegoepokę;natomiastdlafilozofii
Odrodzeniatypowebyłyjegopoglądynaprzyrodę,jegoindywidualizmisprzeciwwo-
becracjonalizmu.
B)LeonardodaVinci(1452–1529)reprezentowałinnystosunekdoprzyro-
dy
,bardziejtrzeźwy
,empirycznyinaukowy
.Genialnyartystatrzeźwiejpojmowałbadanie
przyrodyniżzawodowiuczenijegoczasów
.„Prawda,nawetgdydotyczyrzeczydrobnej
iniższej,przekraczanieskończenieniepewnepoglądynazagadnienianajbardziejwzniosłe
iwysokie”.Alchemicyiastrologowiebylidlategomiłośnikaprawdy„szarlatanamiisza-
leńcami”,wzoremzaśbyłArchimedes.TymstanowiskiemLeonardoodnowiłjeśliniewy-
niki,towkażdymrazieduchaokhamistów
.Alestanowiskoto—podobniejakpoglądKu-
zańczykanapoznanie—przyjęłosiędopieropóźniej,wXVIIw
.Naraziewzięłanadnim
górępostawametafizyczno-poetycka.KultprzyrodywyraziłsięzaOdrodzeniawmeta-
fizyceprzyrody
,adopierownastępnymokresiewydałnaukęoprzyrodzie.
4.S
ZEŚCIORAKIEDĄŻENIAFILOZOFICZNEODRODZENIA
.FilozofiaOdrodzenia,wystę-
pującprzeciwscholastyce,godziłanajsilniejwtrzypunkty:wjejstanowiskoteocen-
tryczne,dogmatyczneiracjonalistyczne.Potępiałamianowicieto,żescholastyka1)zaj-
mowałasięprzeważniesprawamireligijnymiiprzeztozaniedbywaładoniosłesprawy
doczesne;2)dogmatyczniepostępowaławdochodzeniuprawdy;3)dochodziłajejna
drodzeabstrakcyjnej,bezżywegoibezpośredniegokontaktuzrzeczywistością.Filozo-
fięRenesansumożnaokreślićjakoantyteocentryzm,antydogmatyzm,anty-
racjonalizm.TapotrójnapostawacharakteryzujeRenesans,choćnieonjąwcałości
inicjował:dwieostatniedążnościprzejawiłysięjużnaschyłkuśredniowiecza.
TymdążeniomnegatywnymodpowiadaływfilozofiiOdrodzeniadążeniapozy-
tywne:1)Filozofia,któraprzestałaskupiaćswebadaniawokółBoga,skupiałajebądźna
przyrodzie,bądźnaczłowieku.2)Filozofia,któraniechciałasięposługiwaćdo-
gmatami,bądźszukałametodypoznania,bądź,niemogącjejznaleźć,zaprzeczałamoż-
liwościpoznania;kształtowałasięwięcbądźmetodologicznie,bądźsceptycz-
nie.3)Filozofia,któranieufałarozumowi,usiłowałaoprzećwiedzębądźna
doświadczeniu,bądźteżnairracjonalnymstosunkuduszydobytu;miałatedycharakter
bądźempiryczny,bądźmistyczny.—Filozofiaprzyrodyifilozofiahumanistów,
