Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Teoretyczneimetodologicznepodstawypsychologiiklinicznej
ibadanoszczegółowoetiopatogenezęipatome-
chanizmposzczególnych,dobrzewyodrębnio-
nychchorób,wktórychznanesągłównaprzyczy-
na,specyficznypatomechanizmizespółobjawów,
przebiegchoroby,jejprognozaikonsekwencje.
Odkrycieczynnikówchorobotwórczychleżących
upodłożaobjawówchorobyimechanizmuich
współdziałaniatworzącegodynamicznąstruktu-
ręprocesówchorobowychumożliwiłonp.podział
choróbnazakaźne,urazy,zatrucia,metabolicz-
neicywilizacyjne,chorobyostreiprzewlekłe.
Odkryciaetiopatologówpozwoliłynaskuteczne,
przyczynoweleczeniechoróbsomatycznych,
psychosomatycznychipsychicznych.Postęp
wdiagnozowaniuileczeniuchoróborazzabu-
rzeńzachowaniaprzyniosłytakżeopisiwyja-
śnieniamechanizmówwspółdziałaniaróżnych
czynnikówpatogennych.
Wpsychopatologiiipsychiatriiwyodrębnia
sięnajczęściejczynniki:
1)psychogenne–czynnikizwiązanezkształto-
waniemsięzaburzeń,zaburzeniemprocesów
regulacji,czynnikihamująceiuniemożliwia-
jącerozwójstrukturosobowości;
2)egzogenne–czynnikizwiązaneześrodowi-
skiemrodzinnymipozarodzinnym,wpływa-
jącenakształtowaniesięwięzi,określające
warunki
socjalizacji,
czynniki
związane
zdziałaniemtrudnych,stresowychczyskut-
kującychurazemsytuacjiitp.;
3)somatogenne–znaneczynnikipatogenne
choróbsomatycznychiichkorelatypowodu-
jącezaburzeniefunkcjiukładunerwowego–
zakaźne,toksyczne,metaboliczneitp.;
4)endogenne–czynnikizwiązanezpredyspo-
zycjągenetycznąiwłaściwościamikonstytu-
cjonalnymiczłowieka,takimijak:cechytem-
peramentuiniektórewłaściwościukładów
fizjologicznych,wtymtakżeośrodkowego
układunerwowego(Sęk,2008b,s.40).
Wnaukachmedycznychdominujeujmowa-
niechorobyizdrowiajakokategoriirozłącznych
(zgodniezzałożeniamiKartezjańskimi).Wzwiąz-
kuztympowstaniechorobywykluczazdrowie,
bozdrowiejestbrakiemchoroby.Wmodelutym,
zwanymbiomedycznym,chorobaiczynnikicho-
robowesąkategoriamizobiektywizowanymiiba-
danymijakoprzedmioty.Współcześnieuznaje
siętenmodelzaredukcjonistyczny.Podobnie
modeldziałaniajednegoczynnikapatogenetycz-
negonależyzaliczyćdoidealizacji,którawrze-
czywistościniewystępuje.
Istniejąwpsychopatologiitendencjedood-
rębnegobadaniabiologicznychipsychologicz-
nychprzyczynorazuwarunkowańzaburzeńpsy-
chicznych.Biologiczniezorientowanibadacze
udowadniają,żezaburzeniapsychicznesąuwa-
runkowanegenami,hormonami,strukturami
ifunkcjamimózguczychemizmemmózgu.
Wynikaztego,żewykrycieprzyczynimechani-
zmówzaburzeńpsychicznychzależyodpostępu
naukbiologicznych(genetyki,neurochemii,im-
munologii).
Autorzykoncepcjizaburzeńpsychicznychre-
prezentującyinnąorientacjętwierdząnatomiast,
żezaburzeniatespowodowanesązahamowa-
niemrozwojulubdeficytamiwobrębiepewnych
strukturiprocesówpsychicznych.Uznanom.in.,
żeindywidualnedoświadczeniewtokurozwoju
(poznawcze,emocjonalne,interpersonalne),we-
wnętrznekonflikty,procesynieświadomealbo
nieracjonalneprzekonaniainieadaptacyjneza-
chowaniasąprzyczynamizaburzeńpsychicznych.
ZdaniemSeligmanaiwspółautorów(2003)
przedstawicielepodejściabiologicznegoipsy-
chologicznegorozpoczęliwspółpracęitakpo-
wstałakoncepcjaoddolnegoiodgórnegowyja-
śnianiaetiopatogenezy.Winterpretacjioddolnej
procesybiologiczne(np.niedotlenienie,przyspie-
szonetętnoitrudnościoddechowe)sąpowodem
stanupsychicznego(niepokoju,lęku,zmartwie-
nia).Winterpretacjiodgórnejzaśstanpsychicz-
ny(np.strachprzedzawałem)powodujeprzy-
spieszonetętnoitrudnościoddychania.Gdyte
zjawiskawzajemnie,spiralnienasiebieoddziału-
ją,dochodzidorozwojuzaburzeńlękowych(lęk
paniczny)i/lubchorobypsychosomatycznej.
Zdaniemcytowanychautorówdlawyjaśnienia
przyczynzaburzeńwystarczającejestpodejście
biologiczneipsychologiczne,aczynnikibeha-
wioralneispołeczno-kulturowepełniąichzda-
niemjedyniefunkcjęmoderatorów.
Corazczęściejjednakuwzględniasięwmo-
delachetiopatogenetycznychtrzygrupyczynni-
ków:wewnętrznebiologiczne,psychiczneize-
wnętrzne–cechyśrodowiskanaturalnego
ispołeczno-kulturowego.Wydajesię,żetakąin-
terpretacjęumożliwiamodelUpodatność–stres”
(Carson,ButcheriMineka,2003;Cierpiałkowska,
2004;Seligmaniin.,2003).
40[[[
