Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
21
AbyzbadaćnaturęibudowęSłowaPolskiego,zdwóchstronprzypatrzeć
musięnależy.Wyjaśnićnaprzódtrzeba,cojestSłowowogóle,jakiejegoprze-
znaczenie,jakistosunekwskładziewyrazów,czylitakzwanychCzęścimowy,
aposzukiwanietakiejestogólne,więcéjfilozoficzne;powtóre,rozjaśnićprawa
głosowe,wedługktórychSłowoPolskieukładasięiróżnympodlegaformacy-
omiprzemianom,taczęśćbadaniajestszczegółowaityczysięSłowaPolskiego
ijegoodmiany.Sątoprzecieżdwiepołowyjednéjcałości,iprawajednéjsąpra-
wamidrugiéj,obiedwierozjaśniająsięnawzajem.Teoretycy,którzybezwiado-
mościhistoryczno-grammatycznychtworzylidefinicyeiteoryeróżnychfunk-
cyisłownych,popadalizwyklewpróżnenieuzasadnioneabstrakcye,któresię
ostaćniemogą;Grammatycyznów,którzywjęzykusametylkowidzągłoski,
językżywykrająnaczęścianatomiczne,jaklekarzetrupa,aduszyznaleśćnie
mogą.Częśćowateoretycznawykażenamapriori,jakimwyrazemSłowo
byćmusi;częśćdruga,materyalna,stwierdzihistorycznie,żenaturaSłowata
jest,anieinna.
Komentarz.WielkopolaninHipolitCegielski(1815-1869)studiowałwBerlinie,gdzie
słuchałm.in.FranzaBoppaigdziewroku1849obroniłpracędoktorskąDenegatione.Roz-
prawęOsłowiepolskimikoniugacjachjego(wyd.1,1842)opublikowałpodczaspracynauczy-
cielskiejwgimnazjumpoznańskim.Usuniętyzeszkoływroku1846zprzyczynpolitycznych,
otworzyłsklepznarzędziamirolniczymi,którynastępnieprzekształciłwdużąfabrykęmaszyn
(dziśH.Cegielski-PoznańS.A.).AktywniedziałałwTowarzystwiePomocyNaukowej,Po-
znańskimTowarzystwiePrzyjaciółNauk,TowarzystwiePrzemysłowymiin.,wydawałireda-
gowałnGazetęPolską”.
Tekstpowyższytofragmentrozprawynaukowejpoświęconejzagadnieniomjęzykowym-re-
prezentujezatemgatunekistylnaukowy.Rozprawajestważnawhistoriijęzykoznawstwapolskiego
jakopierwszybardzoudanyprzykładzastosowaniametodyhistoryczno-porównawczej(stądm.in.
odwołaniadoBoppa,terminprawogłosoweiin.).Wartozwrócićuwagęnawykładnikistylowe,
zarównotezdradzająceprzynależnośćdostylunaukowego(należyzauważyć,żetopoczątkijęzy-
koznawstwajakodyscyplinynaukowej),m.in.terminologia,operatorytekstowe,innewykładniki
metatekstowe,elementypolemikinaukowej,jakibędąceelementamistyluautorskiego:subiekty-
wizmwypowiedzi,obrazowość(materyjałrozjaśnićświatłem…prawdziwejumiejętności,prace
Lindego…leżąjakkopalniezłotaitp.).
atoli‘jednak’
MagdalenaPietrzak
PraceolbrzymieLindegoleżądotychczasjakkopalniezłota,oczekującerękipilnéjiprze-
myślnéj,ismutnedająświadectwoonarodzie,któryprzezpółbliskowiekuniemówięnieprzy-
sporzyłtéjpracy,alecogorsza,czynieśmiał,czyniechciałściągnąćnawetrękiposkarbytam
ukryte.Wstydpowiedzieć:LindeleżyprzednamiwsześciutomachIn4tozogromnymzapasem
materyałówjęzykówSłowiańskich,greckiego,łacińskiegoigermańskichnawet,amyniewsty-
dzimysiępopisywaćzbredniamietymologicznemi!CzesizaprzykłademDobrowskiego
wyprzedzilinaswtéjumiejętności,alektóżbysiędonichprzezgóryprzedzierałponaukę!
[przypisautora].
