Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.6.Czyświatjestrealny(równoczesnaobecnośćwdwóchmiejscach)
37
1.6.CZYŚWIATJESTREALNY
(RÓWNOCZESNAOBECNOŚĆWDWÓCHMIEJSCACH)
Przypuśćmy,żeświat(gwiazdy,Ziemia,Księżyc,...ja,stół,proton,elektronitd.)
obiektywnieistnieje.Możemytakzacząćpodejrzewaćnapodstawiecodziennych
doświadczeń.Księżyc,naprzykład,widziwieleosóbiopisujegowpodobny
sposób59.KsiężycKsiężycem,weźmysięnapoczątekzacośprostszego.Jakto
jestzelektronami,protonamiczyinnymicząstkami(zwanymi)elementarnymi?
Jesttoważnepytanie,bowzasadzieświat,jakiznamyrazemzKsiężycem
togłównieprotony60.Tunapotykamytajemniczyproblem.Postaramsięgo
opisać,przedstawiającwynikikilkudoświadczeń.Wyobraźmysobieukładdwóch
oddalonychznacznieodsiebie(umowniepionowych)szczelinwstalowejzaporze.
Cominutę(wkażdymraziecosporyodstępczasu,abyniebyłowątpliwości,że
badamywdanejchwilizachowaniesięjednejcząstki)wypuszczamypojedyncze
elektrony.Zadwiemaszczelinamiustawiamyekranotakiejwłaściwości,żegdy
elektronweńuderzy,ekranwysyłabłysk.Zachowaniesiękażdegoelektronunie
budzipoczątkowożadnychpodejrzeń.Częśćelektronówwogólenieprzejdzie
przezszczeliny,boprzeszkodziimblacha.Ten,któryprzejdzie,uderzawpewne
miejsceekranu.Wtymmiejscujestbłysknaczarnymekraniezaznaczamy
jebiałąkropką.Doświadczenietoczysiędośćmonotonnie.Jestbłysktu,jest
potemtam...Absolutnieniepotrafimyprzewidzieć,gdzieupatrzonyelektron
uderzy.Gdyzaznaczamykropkąelektronodużymnumerze,zaczynamynagle
podejrzewać,żewśladachuderzeńjestpewnaregularność!
Naekraniepojawiasięwielepionowychzagęszczeńśladówuderzeńrozdzie-
lonychobszaramioznaczniemniejszejgęstościuderzeń(rys.1.7).Tenobraz
podobnyjestdoznanegozjawiskainterferencjifal,np.kamieńwrzuconynaspo-
kojnątaflęstawuzadeskęzdwiemapionowymiszczelinamipowodujepowstanie,
59Tomożestanowićposzlakę,żeKsiężycistniejeniezależnieodnaszychobserwacjiiprzezwyciężać
natrętnepodejrzenie,żegdynaKsiężycniepatrzymy,to...przestajeonistnieć.Byłopozatymparę
osób,którewidziałyKsiężyczbliska,anawetdotknęłygoręką(coprawdawgrubejrękawicy)i
ichrelacjewzmacniająnieconaszeprzekonanieorealnościKsiężyca.Niezewszystkimtakjesti
dlategomusimybyćtakostrożni.Naprzykładzastosowaniepewnychsubstancjichemicznych,hipnoza
lubsprytnyukładlusterwyzwalawgrupieosóbprzekonanieorealnościzjawiska,podczasgdyinni
goniewidzą...Zresztą,cóżztego,gdybywidzielinawetwszyscy?Niebędziemypoważnychrzeczy
ustalaćprzezgłosowanie...PrzykładzKsiężycemspędzałiinnymsenzpowiek,por.D.Mermin,„Is
theMoonthere,whennobodylooks?”,Phys.Today,38(1985)38.
60Wczasachgłębokiejkomunyprzyszedłdomojegogabinetubardzopodekscytowanykolegai,
oglądającsięzasiebie,powiedziałkonspiracyjnymszeptem:„Protonsięrozpada!!!”Kolegaopierałsię
najakimśdoniesieniuwprasiereżimowejmówiącym,żeczasżyciaprotonuokazałsięskończony.Za-
pytałem,jakijestokrespółtrwania.Okazałosię,żedoniesienieprasowemówiłooczasieastronomicznie
długim,rzędu1030lat,czycośpodobnego.Janato:„Wtakimraziedlaczegotakciętoporuszyło”?
On:„ZwiązekRadzieckijestzbudowanyzprotonów,awięcmusisięrozpaść!!!”