Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.1.Symetriahamiltonianuijejkonsekwencje
55
Praceklasyczne
PracamatematyczkiEmmyNoether„InvarianteVariationsprobleme”,opublikowana
wNachrichtenvonderGesellschaftderWissenschaftenzuGöttingen,1918,ss.235–
257jestpierwsząpracą,wktórejzwiązanoprawazachowaniapewnychwielkościfi-
zycznychzsymetriami.Czteryprace
ErwinaSchrödingera,którewstrząsnę-
łyświatem:„QuantisierungalsEigen-
wertproblem”wAnnalenderPhysik,
79(1926)361,ibid.79(1926)489,
ibid.80(1926)437,ibid.81(1926)
109,wprowadzałymechanikękwan-
towąjakozagadnieniewłasne(zna-
nezdobrzerozwiniętejteoriirównań
EmmyNoether(1882–1935),
matematyczkaniemiecka,nie-
formalnieprofesor,oficjalnietyl-
koasystentkaDavidaHilberta
naUniwersyteciewGetyndze
(wpierwszejćwierciubiegłe-
gowiekuwNiemczechkobie-
tyniemogłyzajmowaćstano-
wiskprofesorskich).Jejwielkie
osiągnięciawmatematyceby-
łydlanazistówniczym,ponie-
waż...NoetherbyłaŻydówką
(młodzieżpowinnaotakichar-
gumentachwiedzieć)iw1933
rokuzostałazmuszonadowy-
jazdudoUSA(PrincetonInsti-
tuteforAdvancedStudy).
różniczkowych)zamiastabstrakcyjnej
algebryHeisenberga.Schrödingerdo-
wiódłtakżerównoważnościmechani-
kifalowejimechanikimacierzowej
Heisenberga,podałrozwiązaniedla
atomuwodoru,wprowadziłzasadę
wariacyjną.
2.1.SYMETRIAHAMILTONIANUIJEJKONSEKWENCJE
2.1.1.HAMILTONIANIZASADYZACHOWANIA
Zmechanikiklasycznejwiemy,żejeśliukładjestizolowany(isiłydzia-
łającecentralneorazspełniajązasadęakcjiireakcji),tojegoenergia,
pędimomentpęduzachowane.
Wyobraźmysobiedobrzeizolowanystatekwpustcekosmicznej.Jegoenergiajest
stała,jegośrodekciężkościporuszasiępoliniiprostejzestałąprędkością(stały
pęd)względemdalekichgwiazd,obracasiędookołaswojejositak,abyzachować
całkowitymomentpędu2.Taksamojestzmolekułą,tylkozasadyzachowania
musząbyćsformułowanewjęzykumechanikikwantowej.
2Toznaczyjegodługośćirzutwzdłużosiobrotu.Przypomnijmysobietancerkęwykonującąpiruet:
rozłożenierąkpowodujezwolnienieobrotu,wzniesienieszybkiobrót,alewektorjejcałkowitego
momentupędupozostajestały.Gdybykapitanchciałzahamowaćrotacjęstatkukosmicznegopowodującą
chorobęzałogi,mógłbyalbowyrzucićjakiśniepotrzebnyprzedmiot(wtymnp.gazzdyszyrakiety
itp.)wsprytnysposób,takaby(przyniezmienionymcałkowitymmomenciepędu)momentpędustatku
zmniejszyłsiędozera,albomógłbyzacząćcośintensywniekręcić(np.dobrzezorientowanewrzeciono).
Nawetsamkapitanniejestwstaniezmienićcałkowitegomomentupęduswojegostatku.