Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Psychologiajestnaukąempiryczną–zagadnieniawprowadzające
Abytouczynić,trzebawyprowadzićzeskon-
struowanejteoriiobserwowalneprzewidywania,
któremówiąUcoś”oprzyszłychfaktach,Udziś”ba-
daczowiobserwacyjnieniedostępnych.Tobardzo
ważne,dlasprawdzeniateoriipotrzebnejestod-
wołaniesiędoprzyszłychfaktów,którychwystą-
pienieonaprzewiduje.Wyprowadzenieprzewidy-
wań(prognoz)dokonujesięnadrodzededukcji.
Dotegozaśpotrzebnesąprawaogólne,które
zbudowanezostałyjakorezultatindukcyjnego
uogólnieniafaktówzaobserwowanychwpunkcie
wyjścia.Imwięcejfaktówbadaczpoddaobser-
wacji,tymmocniejszabędziepodstawadlazbu-
dowanejteoriiitympewniejszeprzewidywania.
Dobrzezbudowanateoria(czyjakieśpojedyncze
twierdzenie)pozwalanawyprowadzanienawet
bardzościsłychprzewidywańcodozdarzeń,któ-
rebędądopieromiałynastąpić.Oczywiście,ości-
słeprognozyowielełatwiejwtakichnaukachjak
fizyka,astronomiaczychemiaaniżeliwpsycho-
logii–jeśliwogóle,pozamożepsychofizykączy
psychometrią,możemymówićwtymprzypadku
oprawachformułowanychnawzórprawfizyki,
awięcwjęzykuwysocezmatematyzowanym,po-
zwalającymnawyprowadzanieścisłychprognoz,
poddającychsięjednoznacznymtestomichsku-
teczności.
PrzezpowrótdoUświatafaktów”badaczdoko-
nujesprawdzeniaempirycznego(indukcjonista
powie:weryfikacji)zbudowanychteoriiczypoje-
dynczychtwierdzeń.Efektemkońcowympostępo-
waniabadawczegojestpotwierdzenie(konfirma-
cja)teoriiczypojedynczegotwierdzenia.Można
zatemoteoriipowiedzieć,żezostaławykazana
jejprawdziwość,albo–ostrożniej–żezostałaona
uprawdopodobniona(wwysokim,aleniesięgają-
cym100%,stopniu).
Metodaindukcjonistycznajestzawodna(nie
takpewna,jakmetodaaksjomatyczno-dedukcyj-
nastosowanawnaukachformalnych:matema-
tyce,logice)idlatego,mimoprawdziwościprze-
słanek,wnioskiznichwyprowadzonesąjedynie
uprawdopodobnione(mogątylkouzyskaćwyso-
kistopieńprawdopodobieństwa,aleniesięgający
jedności).Nieuzasadnionejestzatemprzekonanie
badacza,posługującegosięmetodąindukcjoni-
styczną,żebadanieempiryczneprzeprowadzone
wedługjejstandardówdoprowadzi(doprowadzi-
ło)dowykazaniaprawdziwościteorii.Ozawod-
nościtegosposobuwnioskowanianiechświadczy
chociażbyto,żebadacznieuzyskanigdypewno-
ści,iżpoznałwszystkiefakty,napodstawiektó-
rychdokonałichindukcyjnegouogólnienia.Może
sięprzecieżokazać,żejeślibędziedodawałcoraz
tonowefaktydobazy,natkniesięnataki,który
zburzydotychczasowąkonstrukcjęidoprowadzi
doistotnejzmianytreściUproduktu”indukcyjnego
uogólnienia.
Druga–dedukcjonistyczna–metoda,która
wydajesięznaczniebliższarzeczywistejpraktyki
badawczejnaukempirycznych,wyrosłazzasad-
niczejkrytykimetodyindukcjonistycznej–głów-
niezasprawąPoppera.Istotąmetodynaukowej,
którąposługujesiębadacz,jest–istądwywodzi
sięjednazjejnazw–metodastawianiaikryty-
kihipotez.Badaczcałyswójwysiłekpoznawczy
kierujenienaszukaniecoraztonowychfaktów,
zwiększającychprawdopodobieństwotestowanej
hipotezy,alenaszukaniefaktów,któremogłyby
jejprzeczyć,którebyjąobaliły,sfalsyfikowały
–stądpochodzidruganazwa:falsyfikacjonizm.
Badaczzatem–jaktopostulujeindukcjonista–
nieobserwujeUnagich”faktów.Takiezwyczajnie
nieistnieją,jeślibowiemprzystępujemynawetdo
najłatwiejszychobserwacji,Uuzbrojeni”jesteśmy
wprostepojęcianależącedojęzykateorii,gdyż
pozajejkontekstemniepotrafimyzaobserwować
żadnychUnagich”faktów.Istotąpostępowaniaba-
daczajestzatemformułowanie,jaknajbardziej
śmiałychteoretycznie,hipotezipoddawanieich
miażdżącejkrytyce.Badaczszukawięcfaktów
obalającychhipotezy,falsyfikującychje,aniekon-
firmujących.
Tametodapostępowaniabadawczego,nasta-
wionegonakrytykęhipotez,jestwjakimśsen-
siełatwiejszaaniżelimetodaszukaniajaknaj-
większejliczbyfaktówpotwierdzającychteorię.
Wystarczybowiemtylkojedenfaktniezgodny
zteorią,abyuznaćjązasfalsyfikowaną.Zatem
krytycznybadacztotaki,któryumieobmyślaćba-
danieempiryczne,wświetlewynikówktóregouda
sięobalić(aniepotwierdzić!)teoriędotychczas
uznanązadobrzeuzasadnioną.
Punktemwyjściakażdegobadaniajestza-
temhipoteza(odnosisięona,rzeczjasna,do
określonychfaktów),którą–wdanymbadaniu
–próbujesięobalić.Hipoteza,przezjęzyk,wktó-
rymjestsformułowana,orazprzezsystempojęć
teoretycznych,doktórychsięodwołuje,Uprzy-
gotowuje”badacza,czynigozdolnymdowyła-
wianiazmorzarozmaitychfaktów,tylkotych
określonych.UStatutowym”,jakoczłonkaspo-
10
