Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Psychologiajestnaukąempiryczną–zagadnieniawprowadzające
wnioskachuzyskanychtymsposobemzprzesła-
nekprawdziwychniebędzie–przystosowaniutego
sposobuwnioskowanianadługąmetę–ujemny.[ś]
Warunkiemwystarczającymnato,abyjakiśsposób
wnioskowaniabyłzpraktycznegopunktuwidzenia
racjonalny,jestżebystopieńpewnościwniosków
wyprowadzonychwedletegosposobuzprzesłanek
prawdziwychnieprzekraczałstopnianiezawod-
nościtegosposobuwnioskowania.Otojestnasza
odpowiedźnapytanie,kiedypewiensposóbwnio-
skowanianożnauznaćzaracjonalnyzpraktycznego
punktuwidzenia.Odpowiedźtanieuzależniaracjo-
nalnościpewnegosposobuwnioskowaniawyłącz-
nietylkoodstopniajegoniezawodności,aleodtego,
czystopieńpewności,zjakimuznajesięwnioski,
jestprzystosowanydostopnianiezawodnościtego
sposobuwnioskowania.Ponieważzaśstopieńpew-
nościpojęliśmyjakogotowośćpodejmowaniamniej
lubbardziejryzykownychdziałań,przetonaszaod-
powiedźuzależniaracjonalnośćsposobuwniosko-
waniaodtego,czyprowadzionodogotowoścido
działań,którychryzykownośćjestprzystosowana
dostopnianiezawodnościsposobuwnioskowania.
Idzieoto,żestopieńprzekonania,zjakimba-
daczbędziegłosiłdanetwierdzenie,powinienbyć
proporcjonalnydostopniapewnościjegouzasad-
nienia;tazaśzależnajestodpewnościmetody,
którąbadaczposłużyłsięwprocedurzekonfron-
towaniategotwierdzeniazfaktamiempiryczny-
mi.Wpraktycebadawczejnaukempirycznych,
wtympsychologii,takąUnajpewniejszą”metodą
jestdobrzekontrolowanyeksperyment(onim
wrozdziale11).OwazaśAjdukiewiczowskaza-
sada,to:
mocnazasadaracjonalności:zasadaracjonalnegouznawania
przekonań.
TakaprzesadnaUwiara”wdokonaneustale-
niabadawcze(zracjisłabościmetodymałowia-
rygodne)narażaichautoranapopełnieniebłędu
przeszacowania.Przestrzeganierzeczonejzasady
chronibadaczaprzednieuzasadnionymmetodo-
logicznienadinterpretowaniemuzyskanegore-
zultatubadawczego.
Bywateżitak,żebadaczdysponującydefac-
tomocnymuzasadnieniemdanegotwierdzenia,
traktujejeznadmiernąostrożnościąjakomało
uprawdopodobnione.Zwróciłnatouwagęrów-
nieżKrajewski(2000).Byłbyto–takbymgona-
zwał–błądniedoszacowania.Wkonsekwencji
badaczwysyławstronępraktykibadawczej,ale
teżpraktykispołecznejsygnał,żedanywyniknie
zasługujenato,abybudowaćnanimodpowie-
dzialniejakieśdziałaniapraktyczne.
Przyjrzyjmysięjeszczebliżejcharakterysty-
cewiedzypotocznej.Wiedzapotoczna(zdrowo-
rozsądkowa)nieodwołujesiędometod,które
cechujewysokistopieńobiektywizmuiprecyzji.
JakoUmądrośćludową”gromadzonojąprzezty-
siącelat.Trudnobyłobydziśwskazać,dlaczego
wpewnychsytuacjachpowinnosiętak,anieina-
czejpostąpić.NaogółnadociekliwepytanieUdla-
czego?”usłyszymy:Ubotaknależypostąpić”,Ubo
osobydoświadczonetakradzą”lubinnąpodobną
odpowiedź.Trudnoteżbyłobyodpowiedziećna
pytanie:Uwjakisposóbtoprzekonaniezostało
empiryczniesprawdzone?”.Tawiedzamawdużej
mierzecharakterintuicyjny,posługujesięsłabo
dookreślonymi(niejednoznacznymi,rozmytymi)
pojęciamii,naogół,jestraczejsłaboempirycznie
potwierdzonaiprzyjmowanabezkrytycznieoraz
tendencyjnie.Jeżeliodwołujesiędojakichśme-
tod,tosąonewysocesubiektywneitendencyjne.
Niepodlegająteżżadnejzaplanowanejisystema-
tyczniepoprowadzonejkontroli.
Jejprzeciwieństwem–coCzytelnikzdążyłjuż
zauważyć–jestwiedzanaukowa.Odrogachdo-
chodzeniadoniej(wyłącznie!)traktujetenpod-
ręcznik.Wiedzanaukowajestwysocezobiekty-
wizowana,społeczniekontrolowana,precyzyjna
idobrzeempirycznieuzasadniona.Stopieńjej
zawodnościjest(bozawszejakiśjest)dużo,dużo
mniejszyaniżeliwiedzypotocznej.Wrazzroz-
wojempsychologiinaukowej(defactoodkoń-
caXIXw.)wiedzanaukowaskuteczniewypiera
zpraktykispołecznejwiedzępotoczną.Taostatnia
będziejednak,jakoUmądrośćzbiorowa”,zapew-
nejeszczedługotowarzyszyłaczłowiekowiwroz-
wiązywaniujegocodziennychUmałych”proble-
mów.JohnJ.Shaughnessy,EugeneB.Zechmeister
iJeanneS.Zechmeister(2002,s.24)zestawili(tab.
1.1)charakterystykipodejśćdoobuodmianwie-
dzy.Czytelnikzechcejewnikliwieprzestudiować.
Tobardzoważne,abykażdybadacz,awięc
ipsycholog,zdużąostrożnościąwypowiadałsię
natematrzeczywistości,którejpoznaniezgłę-
biłwprzeprowadzonychprzezsiebiebadaniach
empirycznych.Metody,zktórychpomocąbadacz
doszedłdowyników,niesąprzecieżniezawodne.
Stopieńichniezawodnościmazaśistotnezna-
czeniedlagłębokościprzekonańdotyczącychin-
terpretacjijakiegośfaktuwświetleotrzymanych
16
