Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6.Redukcjonizmireduktywizmaproblemswoistościpoznanianaukowegowpsychologii
wowejUodgrzewanej”(ztątylkoróżnicą,żepro-
wadzonejnanieporównywalniewyższymniż
dawniejpoziomiezaawansowaniatechnologicz-
nego)dyskusji–tomożnaprzytoczyć(tytułem
reprezentatywnejilustracji)poglądfizyka(sic!),
któryUwie”,jakmetodologicznieuzdrowićczyod-
rodzićalbonawetuchronićodniechybnejzagłady
psychologię(Kowalik,Z.J.,2006,s.3):
Acozpsychologią?Dzisiejszarewolucjanaukowa
poleganawyłamaniusiępsychologii,naukido-
tychczasopisowej(ihumanistycznej)zjejkorzeni
idołączeniudonaukścisłych.Następujetowpraw-
dziedośćpowoliitrudnodokładniewskazaćów
momentprzemiany,jednakostatnielatapokazały,
żemiejscepsychologiijestpostronienaukprzy-
rodniczych.Azatemkonieczbieractwa,koniec
demagogii,koniecmetodczystoopisowych(wy-
różnienie–J.B.).
Jegozdaniempsychologięmożeuratowaćje-
dyniejejprzyłączeniedoneuronaukiczydonauk
omózguiutworzenie,jakpisze,Unowejpsycholo-
gii”.Pełenoptymizmuiwiarywsłusznośćswoje-
goposłannictwazauważa(pytanie:napodstawie
jakichprzesłanek?),iż:
[ś]znacznaczęśćpsychologówzrozumiała,żenie
maprzyszłościwpsychologiiklasycznejiżenależy
uczynićkrokwkierunkunaukzajmującychsięmó-
zgiem,odpowiedzialnymwszakzastanypsychiczne
człowieka(tamże).
Cytowanywyżejfizyk,ZbigniewJ.Kowalik,
sytuujesię–jeślichodziopoglądynaproblem
Ujednościnauki”(Fodor,1986/2008,s.57)–nasta-
nowisku,którewfilozofiinaukiznanejestjako
redukcjonistyczne.JerryFodor(tamże,s.56–57)
pisałwswojejgłośnejpracym.in.ito:
Dlapozytywistycznegoujęciafilozofiinaukicharak-
terystycznejesttwierdzenie,iżwszelkieprawdziwe
teorienaukszczegółowychpowinnybyćUnadłuż-
sząmetę”redukowalnedoteoriifizykalnych.Tezata
mabyćempiryczna,zaśczęściowymświadectwem,
którejąuzasadnia,sątakieosiągnięcianaukowe,
jakcząsteczkowateoriaciepłaczyfizykalnewyja-
śnieniewiązańchemicznych.Jednaksamezsiebie
osiągnięciateniewyjaśniająfilozoficznejpopularno-
ściprogramuredukcjonistycznego.Whistoriinauki
pojawieniesięnowych,szczegółowychdyscyplinjest
zjawiskiemconajmniejrównieczęstymjakicheli-
minacja.[...]Sądzę,żewielufilozofówuznajereduk-
cjonizm,dlategoiżzależyimnatezieouniwersalno-
ścifizykiwopozycjidonaukszczegółowych.Chodzi
zgrubszaopogląd,żewszelkiezdarzenia,którepod-
padająpodprawajakiejkolwieknauki,sązdarzenia-
mifizycznymiijakotakiepodpadająrównieżpod
prawafizyki.Filozofowiecisądzą,żetwierdzenie,iż
fizykajestnaukąpodstawową,jesttymsamym,co
twierdzenie,żeteorienaukszczegółowychmusząsię
redukowaćdofizyki.Drugatezastałasięwobectego
standardowymsposobemwysłowieniapierwszej.
[...]Redukowalnośćdofizykimastanowićwarunek
akceptowalnościteoriiwnaukachszczegółowych.
Matoosobliwąkonsekwencję:imwiększesukcesy
odnosiłybytegałęziewiedzy,tymbardziejpowinny
onezanikać.Wszczególnościjesttoźródłemproble-
mówmetodologicznychpsychologii.Częstouważa
się,iżzałożenie,żeprzedmiotbadańpsychologii
stanowiczęśćprzedmiotubadańfizyki,implikuje
twierdzenie,iżteoriepsychologicznemusząredu-
kowaćsiędoteoriifizykalnych.Tawłaśniezasada
jestźródłemwieluproblemów(wyróżnienie–J.B.).
Idalej:
Gdybytylkocząstkielementarneniebyłytakmałe
(gdybytylkomózgibyłygdzieśnazewnątrz,gdzie
możnabynaniepopatrzeć),tozamiastpaleontologii
uprawialibyśmyfizykę(neurologięzamiastpsycho-
logii,psychologięzamiastekonomii,itakdalejna
kolejnychpoziomach).Istniejejednakodpowiedź
epistemologiczna:nawetgdybymózgibyłygdzieś
nazewnątrz,takżemoglibyśmyjeoglądać,nie
wiedzielibyśmy,czegownichszukać.Niemamypo
prostuodpowiedniegoaparatuteoretycznegodla
psychologicznejtaksonomiizdarzeńneuronowych.
Gdybysięokazało,żefunkcjonalnyrozbiór
systemunerwowegoodpowiadadokładniejego
rozbiorowineurologicznemu(anatomicznemu,
biochemicznemu,fizycznemu),tozastudiowa-
niempierwszegozamiastdrugiegoprzemawiały-
bywyłączniewzględyepistemologiczne.Byćmoże
jednaktakaodpowiedniośćnieistnieje?Załóżmy,
żeorganizacjafunkcjonalnasystemunerwowego
krzyżujesięzjegoorganizacjąneuronową.Wtakiej
sytuacjiistnieniepsychologiizawdzięczamynie
tylerozmiaromneuronów,iletemu,żeneurologia
niepostulujeistnieniatychrodzajównaturalnych,
którychwymagapsychologia(tamże,s.73;wyróż-
nienie–J.B.).
WedługmnietofizycyiUuwiedzeni”przez
oszołomionychpostępemtechnologicznym(też
nimprzytłoczonych)wdziedziniemożliwości
badawczejpenetracjimózgu(np.fRMI,wielo-
kanałowyEEG)iprzyjmującypostawęneoficką
psychologowieorazwąskowyspecjalizowaniba-
daczemózgu(oróżnychrodowodach,jeślicho-
dziodyscyplinyszczegółowe,wktórychzdoby-
walidoświadczeniebadawcze)nadajądziśtontej
19
