Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Psychologiajestnaukąempiryczną–zagadnieniawprowadzające
dyskusji.Możnaodnieśćwrażenie,żezwolennicy
autonomiimetodologicznejpsychologiiprzyci-
chli.Jakgdybywstydzilisię,żeniemająwodwo-
dzietakwspaniałychUzabawek”,jakimidysponują
zwolennicynowowyłaniającegosię,jedyniesłusz-
negoUparadygmatu”.
Niepierwszytojużraz,gdynowoskonstru-
owanyinstrumentpomiarowyrzucałnakola-
nabadaczy,którzydalisięuwieśćosiągnięciom
technicznymiktórzygotowibyli,poddyktando
oferowanychprzezniemożliwościpomiarowych
(główniezwiązanychznieosiągalnąwcześniejpre-
cyzją),przeformułowaćdotychczasoweprogramy
teoretycznenawetcałychdyscyplinnaukowych.
Oczywiście,wiemiolunecieGalileusza,iomi-
kroskopieelektronowym,ioteleskopieHubble’a,
azbliższychnam,psychologom,rejonów–oEEG
czyfMRI.Czyniesątoznowuponawiane–tyle
latpoartykuleRudolfaCarnapa(1959)1–próby
powrotudoczasówmetodologicznegoprogra-
muoperacjonizmuautoragłośnejprzedlaty
monografiiThelogicofmodernphysicsPercy’ego
W.Bridgmana(1927),któregoprogrammetodo-
logicznynagruntbadańpsychologicznychusi-
łowaliprzenieśćbehawioryści(zob.np.Stevens,
1935/2000;PsychologicalReview,1945)?Zdajesięna
towyraźniewskazywaćwypowiedźpsychologa,
TadeuszaMarka,któryniekryjeswoichwarszta-
towychfascynacjiprecyzjąpomiarową,jakąnie-
sieneuronauka;jegozdaniemtowłaśniedoniej
należytenobszarbadań,którydotychczasbył,ito
nieudolnie,objaśnianyprzez–jakpiszewswo-
imniejakoprogramowymartykuleUNeuronauka
–nowaperspektywabadawcza,nowewyznania”
(Marek,2006)–tzw.modelklasyczny:
Jestwysoceprawdopodobne,iżwynikibadańpodej-
mowanychwramachneuronaukiprzyczyniąsiędo
totalnegozrekonstruowanianaszychdotychczaso-
wychpoglądównatzw.procesypoznawcze,emo-
cjonalneizwiązaneznimikonstruktyteoretyczne.
Rekonstrukcjatamożebyćdalekoidącaimoże
wostatecznymefekciedoprowadzićdozastąpie-
niaistniejących,słabookreślonych,niedających
podstawdorzetelnejoperacjonalizacjizmiennych
1TakżewPolsceprzetoczyłasiędyskusja,alepoprowa-
dzonawinnymduchuaniżelidyskusjaoperacjonistyczna,
natematnadawaniasensuempirycznegoterminomteore-
tycznym.Szczególniechciałbymzwrócićuwagęnaznaczą-
cepracenatentemat,którepowstaływkręgutzw.szkoły
poznańskiej:JerzegoKmity(1973),LeszkaNowaka(1980),
ElżbietyHornowskiej(1989).Dwiewymienionetukoncepcje:
KmityiHornowskiejprzedstawiamwrozdziale2(pkt6i9).
poddawanychbadaniom,konstruktówpsycholo-
gicznych,przezdobrzeopisane,precyzyjniezope-
racjonalizowane(wsensiemożliwościdokładnego
pomiaru)funkcjeneuronalne,którymbędziemoż-
naprzypisaćzdużąprecyzjąokreśloneparametry
charakteryzującepsychicznośćibehawiorczło-
wieka[ś](wyróżnienie–J.B.).
Precyzjapomiaruzjednejstrony,zaśzdru-
giejuchwyceniebezpośredniegozwiązkumiędzy
strukturąimechanizmemneuronalnymaefektem
behawioralnym,poznawczymiemocjonalnym,
wprowadzonedopsychologiizobszaruneuronauki,
togłównewyróżnikinadchodzącychzmian.Nowy,
neuronalnyparadygmatbadawczypowoduje,iż
rozpoczynasięprocesbudowanianowegosystemu
wiedzydotyczącejmechanizmówleżącychupod-
łożazachowańczłowieka.Zarównoówparadygmat
badawczy,jakipowstającysystemwiedzysąkom-
pletnieodmienneodparadygmatuisystemuwiedzy
związanychzkonstruktamipsychologicznymi(s.22).
Czymożnazatemogłosićkolejny,wydajesię,
żeznaczący–awocenieUneuroentuzjastów”osta-
teczny–zwrotwpojmowaniuprzedmiotuime-
todypsychologii,zwrotwstronęneuronauki?To,
żemamydoczynieniazwarsztatemnaukprzy-
rodniczychodużejprecyzjipomiarowej,może
skłaniaćczęśćpsychologów,zwłaszczatychzo-
rientowanychbiologicznieczyfizjologicznie2,do
zarzuceniatradycyjnychbadańpsychologicznych
narzeczbadańzorientowanychneurofizjologicz-
nieibiologicznie(genetycznie–videzwłaszczady-
namicznierozwijającysiędużydziałpsychologii
powiązanyzgenetykązachowania.Tennurtba-
dańprzyciągateżfizykówiinformatyków,właśnie
zuwaginakoniecznośćodwołaniasię–wfazie
opracowywaniadanychuzyskiwanychzapomo-
cąnowychnarzędzi–dozaawansowanychnarzę-
dzimatematycznychiinformatycznych.Zkolei
zewzględunabiologiczno-fizjologicznąnaturę
obiektubadańniezbędnesąkompetencjeneu-
rofizjologicznebadacza.Sątotakżeinteresujące
danedlapsychologów.Niemożnajednakpowie-
dzieć,że–jakchcązwolennicymetodologicznego
programuredukcjonistycznego–bezmałacałą
psychologięzredukujesięalbodochemii,albodo
fizyki,albo–wwersjiłagodniejszej–dofizjologii.
2Tychnigdywpsychologiiniebrakowało,aideereduk-
cjonistycznebyłyinadalsążywe,zwłaszczapośródtych,
którzyformowaninastudiachoprofiluprzyrodniczymsa-
miuznalisięzapsychologów–wbrewmocnymargumen-
tomwysuwanymprzezfilozofównauki(zob.wtejsprawie:
Paprzycka,2005).
20