Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Psychologiajestnaukąempiryczną–zagadnieniawprowadzające
kiem.Tylkopsychologia,którejprogrambadaw-
czyipraktykaspołecznauwzględniającałągamę
uwarunkowań–odfizjologicznychpokulturowe
–jestpełną,niezredukowanąpsychologią.
Trzebazatempodzielićniepokojepsycho-
logów–ajasam,mimomoichsympatiidlapo-
dejściailościowegoiprzyrodniczego,ichdozna-
ję–omożliwośćzatraceniaowegopierwiastka
humanistycznego,którywyodrębniarefleksję
humanistycznązrefleksjiprzyrodniczej.Bojeże-
lipsychologiajestnaukąoczłowiekuUzanurzo-
nym”nietylkowśrodowiskuprzyrodniczym,lecz
także(czyprzedewszystkim)wśrodowiskuspo-
łecznym,kulturowym,tomożnażywićpoważne
obawy,żepadnieonaofiarątendencjiredukcjo-
nistycznychireduktywistycznych.Lękamsię,czy
niegrozinamUbiologizacja”psychologii:podąża-
niezagenetykązachowaniazjednejstronyiza
neuronauką–zdrugiej.Podzielamzatemwywa-
żonestanowiskoJerome’aBrunera(2006,s.253):
Jeżelipsychologiamapoczynićpostępywzakre-
sierozumienialudzkiejnaturyiludzkiejkondycji,
musinauczyćsięrozumieniasubtelnegowspół-
działaniabiologiiikultury.Kulturajestprawdopo-
dobnieostatniąwielkąbiologicznąsztuczkąewo-
lucyjną.UmożliwiaHomosapienskonstruowanie
światasymbolinatyleelastycznego,bymógłon
sprostaćlokalnymwymaganiomiprzystosować
siędoniezliczonychwarunkówniszekologicznych.
Usiłującwykazaćdoniosłośćintersubiektywnych
kompetencjiczłowiekawkulturowejadaptacji,pod-
kreśliłem–mamnadzieję–fakt,żechociażświat
kulturyosiągnąłwłasnąautonomię,niewyzwolił
sięodograniczeńbiologicznychibiologiczniede-
terminowanychpredyspozycji.Zadaniemnauki
oczłowiekupozostajezatemuchwycenienietylko
przyczynowychprawidłowościjegobiologiiiewo-
lucji,alezrozumienieichwświetleprocesówinter-
pretacyjnych,uwidaczniającychsięwwytwarzaniu
znaczenia.Pominięciebiologicznychograniczeń
funkcjonowaniaczłowiekaoznaczałobypopełnie-
niehybris.Drwieniezwpływukulturynakształ-
towanieludzkiegoumysłuizaniechaniepróbroz-
toczenianadnimkontrolirównająsięmoralnemu
samobójstwu.Dobrzewyprofilowanapsychologia
możenampomócwuniknięciuobutychnie-
szczęść(wyróżnienia–J.B.).
PsychologPiotrWinkielman(2006)widziosią-
gnięciaUsąsiedniej”neuronaukiiichprzydatność
dlapsychologiiwewłaściwej,jakmniemam,per-
spektywiepoznawczejibezzbędnegopatosu
stwierdza:
Oczywiściewzachwycienadneuronaukamipo-
winniśmypamiętać,żewewszystkichpowyższych
przypadkachdaneneuronauknieDmówiłysame
zasiebie”,alebyłyinterpretowanewkontekście
istniejącychteoriipsychologicznych.Ateteorie
sąwwiększościopartenadanychbehawioral-
nych.Itakjestdodziś–wdobrymlaboratorium
daneneurologiczneprzeważniesąjednązkilku
formdanych,aniejedyną,aefektybehawioralne
sąostatecznymkryteriumtrafnościteorii.Jakmó-
wimój[ś]znajomy,Unawetnajpiękniejszeobraz-
kimózgunicnieznaczą,jeślitrafnieniewskazują
efektówzachowania”(s.12;wyróżnienia–J.B.).
CzyzatemzniknienaszaUstara-młoda”nauka
wjejdotychczaswypracowanymkształcie?Nie
wiem.Byćmoże–aletobardzoczarnysen!–trze-
basiębędzieztympogodzić(cogłositzw.materia-
lizmeliminacyjny)4.Amożestaniesiętak,żeod
psychologii,wdzisiejszymjejkształcieteoretycz-
nymimetodologicznym,oderwiesiętajejczęść,
któraUsympatyzuje”znaukamiomózgu?Ialbo
powstanienowadyscyplinanaukowa,jakaśneu-
rokognitywistyka,albozostanieonawchłonięta
przezneurofizjologię.Byćmożetaksięwłaśnie
stanie.Dziśmamyzbytmałoprzesłanek,abyjed-
noznaczniecośprzesądzać.TejUpesymistycznej”
dlapsychologiiwizjiniepodzielajednakwybitny
polskipsychologspołecznyJanuszReykowski(2002,
s.22),którywwywiadzieudzielonympopularnemu
magazynowipsychologicznemuCharakterytaksię
doniejodniósł:
Tegopogląduniepodzielam.Oddawnajestemprze-
konany,iżniematożsamościmiędzytym,cofizjo-
logiczne,atym,copsychologiczne,żeopisprocesów
zachodzącychwmózgumożebyćbardzoprzydatny
dlazrozumieniazachowaniasięczłowieka,nato-
miastniejesttożsamyzopisemtego,cojestistotą
zjawiskpsychicznych.[...]Ludzkimózg,choćskła-
dasięzkomóreknerwowych,tofunkcjonującjako
całość,wyłanianowąjakość–życiepsychiczne.To
wtymkontekściemówimyowyłanianiusięnowych
jakości,oemergencjijakopewnymogólnymzjawi-
skuprzyrody.Dlategomówienieotożsamościtego,
copsychiczneitego,coneurofizjologiczne,wydaje
misięnieporozumieniem.
Takczyinaczej,jeżeliometodologicznym
poziomienaukistanowim.in.precyzja,zjaką
udzielaonaodpowiedzinaformułowanepyta-
4ZgodnieztymstanowiskiemUwnaucemiejsce
psychologiizastąpineuronauka.Niematuzatemmowy
oredukcjipsychologiidoneuronauk–psychologiabędzie
wyeliminowana”(Paprzycka,2008b,s.120).
22
