Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Pojęciezmiennej
jestwłaściwością,któraprzybieraróżnewartości”.
Zmiennymisąwięcnp.:płeć,poziomwykształce-
nia,poziomaspiracji,poziomaktywacji,inteligen-
cja,neurotyzm,ekstrawersja,lęk,poczuciewiny,
aleteżprzytoczonawyżejwłaściwość:zdolność
kontaktowaniasięzduchamiprzodków.Takiejak
wyżejzdefiniowaniezmiennejjestjednakzbyt-
niouproszczone.Zanimprzejdziemydoprzed-
stawieniaróżnychodmianzmiennych,zktórymi
psychologbędziesięspotykałwswojejpraktyce
badawczejidiagnostycznej,zdefiniujmy,jakąto
właściwośćokreślimytymmianem.Następnie
zgronaformalniepoprawnieskonstruowanych
zmiennychwyłonimyte,którebędązasługiwały
namianoUzmiennychpsychologicznych”.
Jakaśwłaściwośćprzypisanaelementomda-
negozbioruzostanieuznanazaUzmienną”wdys-
cyplinienaukowejpsychologia,gdybędziełącznie
spełniałaopisanedalejwarunki.
I.WARUNKIFORMALNE
A)
rozłączność:jednejosobieprzysługuje
tylkojednawartość;
B)
adekwatność:
B-1:wyczerpywalność–każdejosobie
musibyćprzypisanajakaśwartość,
B-2:wyłączność–wartościzmiennejmo-
gąbyćprzypisanetylkotymosobom,któ-
retazmiennaobejmujeswoimzasięgiem.
II.WARUNEKTRAFNOŚCI
Kryteriumwyodrębnianiawartościmusibyć
trafne:zgodnezaktualnymstanemwiedzypsy-
chologicznej.
Możnaterazsformułowaćdefinicjęzmiennej:
Zmiennatowłaściwośćprzysługującaelementomjakiegoś
zbioru,któraspełnia:(I)dwawarunkiformalnei(II)warunek
trafności.Wzwiązkuz(I)musibyćrozłącznaorazadekwatna,
czylimusibyćwyczerpującaiwyłączna,awzwiązkuz(II)musi
byćzgodnazaktualnymstanemwiedzynaukowej.
Zatem,zgodniezpodanądefinicją,abyjakąś
właściwośćprzypisanąinteresującymbadacza
obiektommożnabyłouznaćzazmienną,tomusi
onaprzyjmowaćdlatychobiektówróżnewartości.
Zmiennapowinnaspełniaćtesamedwawa-
runkiformalnecoklasyfikacjawsensielogicz-
nym.Spełnieniezaśtychwarunkówoznacza,
że:zmiennamożedlajednegoobiektuzdanego
zbioruprzyjmowaćtylkojednąwartość(warunek
rozłączności),musiobejmowaćswoimzasięgiem
wszystkieobiektyztegozbioru(warunekwyczer-
pywalności)orazniemożeswoimzasięgiemobej-
mowaćelementówspozadanegozbioru(warunek
wyłączności).
WłaściwośćUwykształcenie”–przypisana
elementomzbioruludzi–owartościach{brak,
niepełnepodstawowe,podstawowe,średnie,wyż-
sze-licencjackie,wyższe-magisterskie}jestzatem
zmiennądlazbioruludzi,gdyż:dlajednejosoby
możeprzyjmowaćtylkojednąwartość,dotyczy
każdejosobyiniedotyczyelementówspozazbioru
ludzi.Niebędzienatomiastzmiennądlazbio-
ruludziwłaściwośćUkolorwłosów”przyjmująca
wartościzezbioru{czarne,blond,szatyn},gdyż
nieobejmujeswoimzasięgiemosóbzwłosaminp.
rudymi(niezostałspełnionywarunekwyczerpy-
walności).
Pozaspełnianiemkryteriówformalnych
zmienna,abymożnabyłouznaćjąnagruncie
psychologii,musiteżspełniać–specyficznydla
tejdyscyplinynaukowej–warunektrafnościro-
zumianyjakozgodnośćzestanemwiedzynauko-
wej,naktórąskładająsięwyłączniesprawdzo-
neempirycznieteoriepsychologiczne.Idlatego
kandydatkanazmiennąpsychologiczną,właści-
wość:U,mazdolnośćkontaktowaniasięzduchami
przodków”niemoże–mimospełnieniawarun-
kówformalnych–byćzaakceptowana(naaktu-
alnymetapierozwojupsychologii!)jakozmienna
psychologiczna.Corzeczjasnanieprzeszkadza
wtym,abytakąwłaściwościązajęlisięautorzy
pracogłaszanychnałamachpoczytnegomagazy-
nuWróżka.Odnoszęważenie,żekryteriumUtraf-
ności”spełniająniewszyscyautorzypracpsycho-
analitycznych.Ztego(zresztąnietylko)powodu
niemogęuznaćprac,uważanychprzezichauto-
rówzapsychologiczne,gdyuwzględniająwcha-
rakterystykachosóbbadanychkryteriaUrasowe”.
Wystarczyprzypomniećponure,nieludzkieczasy
panowaniaideologiinazistowskiej(wNiemczech
ipodbitychprzezniewczasachIIwojnyświato-
wejkrajach),którejtragicznychkonsekwencjilu-
dobójstwadoświadczyłymilionyludzi.Karmiłasię
onam.in.chorymi,pseudonaukowymiwizjami,
wktórychcentralnemiejscezajmowałakoncepcja
Urasy”.Podobnychprzykładówwciskaniasiędo
naukipseudonaukowychpoglądówjestznacznie
więcej,chociażniewszystkiepociągnęłyzasobą
nieludzkieskutki.Możnarzeczjasnaulegaćfascy-
nacjitekstaminatematokultyzmu,numerologii,
wiarywduchyitp.Niemożnajednakopatrywać
tychUwizji”mianemUpsychologicznych”.Acza-
27
