Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział2.Psychologiatraktujeozwiązkachmiędzyzmiennymiś
samitylkocienkaliniaodgradzawiedzęnaukową
(psychologiczną)odtej,którazatakąprzezswych
Uwytwórców”jestuważana.Bonajakąwiedzęna-
ukową(empiryczniesprawdzoną)mogąpowołać
sięcipsychologowie,którzywswojejpracyUeks-
perckiej”(np.wykonywanejnazleceniesądów)
odwołująsiędopseudonaukowegoTestuDrzewa
CharlesaKocha(zob.druzgocącąrecenzjętego
testunapisanąprzezKatarzynęStemplewską-
Żakowicz:http://www.kompsych.pan.pl/images/
RecenzjaTestu_Drzewa_skr%C3%B3cona.pdf)?
Przejdźmyterazdoomówieniaróżnychod-
mianzmiennych.
Zewzględunawielkośćzbioru,zktóregodana
zmiennaprzyjmujewartości,wyróżniasięzwy-
czajowo:
>
zmiennedwuwartościowe,inaczej:dychoto-
miczne(dichotomousvariable);
>
zmiennewielowartościowe,inaczej:polito-
miczne(polytomousvariable).
Stosunkowoczęstopsychologowieposługują
sięjeszczezmiennymi,któreprzyjmująwartości
zezbiorutrójelementowego(np.popularnysys-
temodpowiedzinapytaniakwestionariuszowe:
tak,nie,niewiem),sąto:
>
zmiennetrójwartościowe,inaczej:trychoto-
miczne(trichotomousvariable).
Przykłademzmiennejdwuwartościowejmo-
żebyćzmiennaUpłeć”,gdyżprzyjmujetylkodwie
wartości:Umężczyźni”iUkobiety”.Przykładem
zmiennejwielowartościowejjestUneurotyzm”–
zmiennatadlaosóbwpopulacjiprzyjmujewiele
różnych(aczkolwiekichliczbajestograniczona)
wartości.Przykłademzmiennejtrójwartościowej
jestwspomnianyjużsystemodpowiedzinapyta-
niakwestionariuszawywiadu.
Odróżniasięzmiennedychotomiczne,któ-
rewnaturalnysposóbprzyjmujątylkowartości
zezbiorudwuelementowego(jakwspomniana
Upłeć”:mężczyźni–kobiety),odzmiennychdefac-
towielowartościowych,którejednakbadacz,dla
jakichścelów,sprowadziłdopostacidwuwarto-
ściowej(określaćjebędęmianemzmiennychzdy-
chotomizowanych).Przykładowomógłonwten
sposóbpotraktowaćzmiennąUwzrost”przezwy-
różnienietylkodwóchjejmożliwychwartości:wy-
soki(powyżej170cm)iniski(równyiponiżej170
cm),czyIQ(powyżej100orazrówneiponiżej100).
Mówimyteżo:
>
zmiennychciągłych(continuousvariable);
>
zmiennychdyskretnych(discretevariable).
Zmiennajestciągła,jeżelizbiórjejwartości
tworzykontinuumijeżelipomiędzydwiemasą-
siednimiwartościamizmiennejmożliwejestzna-
lezienietrzeciejwartości(Wolman,1973,s.400).
Mówiącinaczej,danazmiennajestciągła,gdy
dlaróżnychosóbzpopulacjimożeprzyjmować
różnewartości,przyczymniesąoneograniczo-
nedozbiorudyskretnego(zob.Nowakowska,
1975,s.118).Wtymsensiezmiennąciągłąjestnp.
Uczasreakcji”.Jeżelimiędzydwiemasąsiednimi
wartościamizmiennejniewystępujetrzeciawar-
tość,tojesttozmiennadyskretna.Takązmien-
nąjestwynikIQotrzymanywSkaliInteligencji
DavidaWechsleradlaDorosłych(WechslerAdult
IntelligenceScale,WAIS),gdyżzbiórwartościIQ
jestograniczonydotych,któreleżąwprzedzia-
le:45–150(cojedenpunktIQ).Gdy,przykładowo,
PiotrmaIQ=120,aJanmaIQ=121,toKrzysztof
niemożemiećIQowartościpośredniej:między
120i121.Takawartośćpoprostuniewystępuje.
MożemiećIQowartościleżącejwprzedziale45–
119albo122–150,albotakąsamąjakPiotr(120)czy
Jan(121).Innejmożliwościniema.
Zwykłosięjeszczewyróżniać:
>
zmiennejakościowe,kategorialne(qualitati-
ve,categoricalvariable),doktórychzaliczamy
wcześniejprzeznaswymienionezmienne
dychotomiczne,zmiennetrychotomiczne
izmiennepolitomiczne;takąjestzmienna
dychotomicznaUpłeć”(wartości:męska,ko-
bieca)czyzmiennapolitomicznaUwyznanie
religijne”(wartości:katolickie,prawosławne,
ewangelickie,innewyznania,niewierzący);
>
zmienneilościowe(quantitativevariable),
którymisąwyróżnionewcześniejzmien-
neciągłeczyniektórezamiennedyskretne;
wpraktycebadawczejpsychologowiezwykli
podciągaćpodpojęciezmiennychilościo-
wych–oboktakichewidentnieilościowych
zmiennych,jakUczasreakcji”czyUwartości
reakcjiskórno-galwanicznej”–zmiennezo-
peracjonalizowanezapomocąstandaryzowa-
nychtestówpsychologicznychodwołujących
siędomodelurozkładunormalnego:IQmie-
rzonezapomocąSkalInteligencjiWechslera
(np.WAISIV)czyStanford–Binet(np.S-B5),
bądźzmienneosobowościowemierzoneza
pomocąkwestionariuszyosobowości(np.
MMPI-2–MinnesotaMultiphasicPersonality
Inventory-2,MinnesockiWielowymiarowy
InwentarzOsobowości-2).
28
