Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Orientacjapatogenetycznaisalutogenetycznaiichznaczeniedlapsychologiiklinicznej
Podsumowująctęwiedzęteoretycznąomo-
delusalutogenetycznymijejprogramyempirycz-
nejweryfikacji(por.blokrozszerzający2.4),moż-
nastwierdzić,żepoziomzdrowiazależyod
procesówregulacji,jakiezachodząwsytuacji,gdy
naczłowiekadziałająstresory.Takonfrontacjaze
stresoramipowodujestannapięcia,którymoże
byćocenianyjakonieszkodliwyalbojakowyzwa-
nie,zagrożenielubstrata,iwówczasczłowiekpo-
dejmujeaktywnośćradzeniasobie.Gdyprocesy
tesąskuteczne,napięcienieprzeradzasię
wstres–wynikiemtegojestprozdrowotnystan
organizmunapoziomiesomatycznymipsychicz-
nym,comożnateżokreślićjakonowypoziom
dynamicznejrównowagimechanizmówregula-
cyjnych.Centralnymmechanizmemsterującym2
przebiegiemtychprocesówjestpoczuciekohe-
rencji,któremobilizujeuogólnionezasobyodpor-
nościoweisterujewyboremstrategiizaradczych,
dostosowanychdoobciążeńiwłasnychmożliwo-
ścipodmiotu.Owocujetoskutecznymradzeniem
sobie,cooznacza,żestannapięcianiezamienia
sięwprzewlekłyiszkodliwystres,azakłócenia
powstałewskutekdziałaniastresużyciowegozo-
stałyopanowane.Skutkiemtegoczłowiekutrzy-
mujezdrowie,powracadozdrowiairozwijazaso-
byzdrowotne.Poczuciekoherencjiwarunkuje
ocenęwymagań(sprzyjawyzwaniuiblokujeza-
grożenieorazpoczuciestraty),atakżemediuje
pomiędzyzasobamiizachowaniamizdrowotny-
miorazpoczuciemzdrowiaidobrostanu.
2TęfunkcjęsterującąiregulującąSOCprzedstawiono
naschemacie(zob.ryc.2.1,s.42)specjalnymkształtemlinii.
2.3.3.Komplementarnośćpato-
isalutogenezywdziałaniu
psychologaklinicznego
ZdaniemAntonovsky’ego(1995)podejściapato-
genetyczneisalutogenetycznemożnauznaćza
komplementarne.Wedługniegonależydzielić
wysiłekintelektualnyinakładybadawczeoraz
diagnostycznenaobapodejścia.Błędembyłoby
porzuceniemyśleniawmodelupatogenetycz-
nym.Wopracowaniachzzakresupsychologii
zdrowiaiklinicznej(CierpiałkowskaiSęk,2002),
patopsychologii(Cierpiałkowska,2007),atakże
wopracowaniachpodręcznikowychpsychologii
klinicznejpotwierdzanosłusznośćpodejścia
komplementarnego(por.teżSęk,2001d,2008b).
Gdycelemdiagnozyjestwyjaśnienieprzyczy-
nyzałamaniazdrowiairozwojuchoroby,kon-
centrujemysięnapatogenach,stresorachipo-
datnościusposabiającejdowystąpieniazaburzeń,
szukamyteżczynnikówspustowychwjednost-
ce,środowiskuijejrelacjachzotoczeniem.
Wszystkotomasłużyćpogłębionemurozumie-
niumechanizmówpatogenetycznychigenezy
zaburzeń.Psychologklinicznybadawówczas,jak
zostałyzakłóconefunkcjeregulującezachowanie
wobszarzeprocesówpoznawczych,emocjonal-
nych,oceniającychświatisiebiesamego.
Analizujeteżantyzdrowotnystylżyciaigeneral-
nieposzukujeczynnikówryzyka.Dowyjaśnienia
patomechanizmuwykorzystujesiędostępne
itrafneteorieorazmodelenaukowe.
Modelsalutogenetycznysłużyoczywiściewy-
jaśnianiugenezyiochroniezdrowiapsychiczne-
BLOKROZSZERZAJĄCY2.4.Badaniaempiryczneweryfikującezałożeniamodelusalutogenetycznego
Badaniaempirycznenadznaczeniemprozdrowotnympoczuciakoherencjijakometazasobuipróbyweryfikacjiem-
pirycznejmodelusalutogenetycznegomożnaznaleźćzarównowliteraturzepolskiej,jakizagranicznej.
Tematycetejpoświęconomonografiępt.Stresizdrowie(Pasikowski,2000).Wksiążcept.Zdrowie–stres–zasoby(Sęk
iPasikowski,2001)zebranobadaniapolskiezlat90.XXw.Tazbiorowapublikacjazawieratekstyopartenareferatach
wygłoszonychnakonferencjinaukowejpt.UModelsalutogenezy–poczuciekoherencjiapoziomyzdrowia”zorgani-
zowanejwInstytuciePsychologiiUAMwlistopadzie2000r.istanowidorobek10latbadańnatentemat.Wynikiem
międzynarodowejkonferencjinatematpoczuciakoherencjibyłtakżespecjalnynumerPolishPsychologicalBulletin
(FrączekiMroziak,1999).
Syntezębadańnadpoczuciemkoherencjiijegofunkcjamiregulacyjnymiwmodelusalutogenetycznymumożliwiła
teżpartnerskawspółpracakilkuośrodkówbadawczych,wktórychzastosowanouzgodnionąadaptacjęoryginalnego
KwestionariuszaOrientacjiŻyciowej(SOC-29).KwestionariusztenzostałprzygotowanywPolsce(lata1992–1994)
podokiemsamegoautoraprzeztrzywspółpracującezesobąośrodki:ZakładPsychologiiInstytutuMedycynyPracy
wŁodzi,ZakładPsychologiiZdrowiaiPsychologiiKlinicznejInstytutuPsychologiiUAMwPoznaniuorazZakład
PsychologiiInstytutuPsychiatriiiNeurologiiwWarszawie.Jesttokwestionariuszskładającysięz29pozycji.
Powstałytakżewersjeskróconeidlamłodzieży.
Metodytebyływielokrotnieużywaneiweryfikowane(Pasikowski,2001;Zwoliński,2001).Kwestionariusztensłuży
aktualniedobadańnaukowychwieluautorom.DokładnyopisjegokonstrukcjiprzedstawiłAntonovsky(1995)
wczęstocytowanejksiążcept.Rozwikłanietajemnicyzdrowia.Jakradzićsobiezestreseminiezachorować.
Źródło:opracowaniewłasne.
45
