Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Orientacjapatogenetycznaisalutogenetycznaiichznaczeniedlapsychologiiklinicznej
pomagajączwalczaćstresory,sprzyjająochronie
zdrowiaiprocesomzdrowienia.Przyużyciuter-
minuUuogólnionezasoby”podkreślono,żena
skutekuczeniasięizdobywaniadoświadczenia
mogąonedziałaćniezależnieodsytuacji.
Douogólnionychzasobówmożnazaliczyć
właściwościczłowiekaicechyśrodowiska,wktó-
rymżyje.Antonovsky(1979,s.184–185;por.też
Sęk2001a)wymieniazarównocechyśrodowiska
fizycznegoinaturalnego,jakicechybiologicz-
neczłowieka(genetyczne,konstytucjonalne,
biochemiczne).Piszeozasobachtkwiących
wwarunkachmaterialnych.Szczególnąuwagę
przywiązujedoczynnikówspołeczno-kulturo-
wych,awśródnichwymieniawsparciespo-
łeczne,kulturowąstabilność,religię,filozofię,
sztukęorazinstytucjespołeczne,wtymopiekę
zdrowotną.
Najbardziejrozbudowanągrupązasobówsą
właściwościpsychicznejednostki.Wtejkategorii
naczołowysuwająsięwłaściwościstrukturyJa,
zwłaszczapoczucietożsamości,poczuciespraw-
stwaikontroli,wszelkiekompetencje,inteligen-
cjaiwiedza,którezgodniezbadaniaminadstre-
semgwarantująodpornośćogólnąispecyficzną
nastres.
Zasobyodpornościowe,takiejaktypukładu
OUN,układimmunologiczny,sprawnośćzmysło-
wairuchowa,zdolnościiinteligencja,mogąmieć
charakterwrodzony(takżedziedziczny).Wiele
zasobówpsychicznejodpornościpowstajejed-
nakwtokusocjalizacjiirozwojuontogenetycz-
nego.Zasobywarunkująocenęstresorów.
Antonovsky(1995,s.42)zdefiniowałstresory
jakowymagania,dlaktórychniemagotowych
anizautomatyzowanychreakcjiadaptacyjnych.
Stresorypowodująstannapięcia,niemusząsię
jednakprzeradzaćwstresinegatywnestany
emocjonalne.Mogąmobilizować,wyzwalaćener-
gięiwzmagaćodporność,USalutogenezastwarza
możliwośćrehabilitacjistresorówwżyciuczło-
wieka”(tamże,s.25).Badaczzajmowałsięprzede
wszystkimstresemwynikającymzcodziennego
życia(daylyhassles)iwydarzeńżyciowych(stress-
fullifeevents).Odróżniłstresorypsychospołeczne
ifizyczno-biologiczne,stresorykrótkotrwałe
(ostre)iprzewlekledziałające.Antonovsky(1979,
1995)zaznaczył,żestresowewydarzeniażyciowe
dobrzesięmieszcząworientacjisalutogenetycz-
nej,sąonebowiempotencjalniedwuwartościo-
we:pozytywne,negatywneiambiwalentne(por.
teżSęk,2001c).Istotnąrolęodgrywasubiektywna
ocenatychwydarzeńiposiadanekompetencje
tworzenianowychsposobówfunkcjonowania
wobliczutychstresorów.Zpunktuwidzeniasa-
lutogenezystresorytypuważnewydarzeniaży-
ciowemogązarównosprzyjaćosiąganiuzdrowia,
jakiobciążaćprocesyradzeniasobiezwymaga-
niami,aprzybrakuzasobówikompetencjiza-
radczychmogązwiększaćryzykozałamania
zdrowia.Dozałamaniazdrowiadochodziwów-
czas,gdyenergiawłasnaidostępnezasobyoraz
możliwościsąniewystarczające,abyzaradzić
wymaganiom–wówczasnapięcieprzeradzasię
wstresiobjawyzaburzeń.
UKluczemzdrowia”jestcentralnieumieszczo-
nazmiennazwanapoczuciemkoherencji(sensof
coherence,SOC),któraskładasięzpoczuciazrozu-
miałości,zaradnościisensowności.Trzebapa-
miętać,żepojęcietoikonstruktteoretycznypo-
wstaływramachsocjologiizdrowia.Antonovsky
wykorzystałwtymzakresieistniejącewsocjolo-
giipojęcieogólnegonastawieniaorientacyjnego.
Reinterpretacjepsychologiczneidyskusjepro-
wadzoneztwórcątejkoncepcjizmieniłytopier-
wotnerozumowanie.Wblokurozszerzającym2.3
przedstawionouzasadnieniedlapierwotnego,
oryginalnegopodejścia.
BLOKROZSZERZAJĄCY2.3.Dlaczegopoczuciekoherencjiokreślonojakoorientacjędyspozycyjną?
UPojęciepoczuciakoherencjizrodziłosięzpróby–popierwsze,znalezieniacechwspólnychdlawszystkichuogól-
nionychzasobówodpornościowych,i–podrugie,zrozumienia,jakiproceswiążeuogólnionezasobyodpornościowe
zestanemzdrowia”(Antonovsky,2005,s.68).
Toważnetwierdzenieuzasadniawspółczesnemyślenieopoczuciukoherencjijakometazasobie–pełniącymkluczo-
wąfunkcjęwradzeniusobiezwymaganiamiiochroniezdrowiapoprzezUzarządzanie”zasobamiodpornościowymi.
U[...]wkonkretnejsytuacjipoczuciekoherencjijakoorientacjadyspozycyjnawprzęgniętejestwpoznawcząocenę
sytuacji[...].Myśląckategoriamikoncepcjipoczuciakoherencji,możnaprzewidziećjakośćzachowania,leczniejego
treść[...]tylkoczłowiekosilnympoczuciukoherencjipotrafidostrzecwyjątkowośćkażdejsytuacji,wktórejuczest-
niczyipotrafizachowaćsięelastycznie”(tamże,s.172).
Źródło:opracowaniewłasne.
43
