Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
CzęśćI.Czymjestprowokacja?
minujejednowymiaroweskojarzenie:zpolicyjnymkonfidentem,któryzdobywain-
formacjeprzezprowokowanieludzidozażyłości,zwierzeń,wynurzeńlubzbytszcze-
rychiniebezpiecznychdlanichzachowań,znasłanymzzewnątrzszpiclemidywer-
santem.
Itak,wcytowanymjużkomputerowymSłownikuJęzykaPolskiegoznajdziemy
następującądefinicję:
osobadopuszczającasięprowokacji,tajnyagent,którysiędostajedojakiejśorganizacjiwce-
ludziałanianajejszkodę
1
.
PodobnieoczywisteskojarzeniewymienionejestwsześciotomowymSłowniku
językapolskiegowydanymwcyklu„BibliotekaGazetyWyborczej”:
Prowokatortoktoś,ktodopuszczasięprowokacji,zw∏aszczapolitycznej.Poknajpachprzesia-
dywaliszpicle,prowokatorzyikapusie
2
.
RównieżWładysławKopalińskijakoaktualneipierwszoplanoweznaczeniesło-
wa„prowokator”podajewłaśnietakie:
podżegacz;agentpolicji,którydostajesiędoorganizacjipolitycznej,abydziałaćnajejszkodę
3
.
TosamoakcentujeiniejakoabsolutyzujeAndrzejBańkowski:
Tajnyagentpolicjidoumyślnegowywoływaniaprzestępstwwcelachprofilaktycznych
4
.
Coprawda,tadefinicjawmniejszymstopniupozostajepodwpływemsko-
jarzeńhistorycznych,sięgającychXIXiXXwieku(policjapolityczna,np.Ochra-
na,wwalcezwywrotowcami,Gestapowwalcezruchemoporuitp.),uwzględnia
natomiastnowszedoświadczeniawspółczesne(policjawwalcezgangsterami,de-
aleraminarkotykówlubterrorystami);aletakczyinaczejpozostajemywkręgu
policyjnychformdziałania,czylizawężamyzakresterminujedyniedokonfiden-
tów,agentów,„wtyczek”,osóbpodstawionych,szpiegówitp.Atoprzecieżprzesad-
nezawężenie,honorującejedyniepierwszeskojarzenianasuwającesięwmyśle-
niuijęzykupotocznym.
Przytejjednakokazji(zresztą,podobnieiwtedy,gdydostrzegamy„prowoka-
torów”wosobachdziałającychzwłasnejinicjatywy,nawłasnekontoiwdziedzinach
niebędącychprzedmiotempolicyjnejinwigilacjiczyprofilaktyki)przekonujemysię,
jakdaleceodbiegadzisiejszysenssłowaodpierwotnego,najbardziejdosłownegozna-
czeniaterminuwłacinie.Początkowo„provocator”tobyłktośwywołującyuczestni-
kówturniejudowalki
5
,swoisty„inspicjent”izapowiadaczwystępówwspektaklury-
cerskim,późniejtakże–ktośwyzywającykogośnapojedynekalbotenzparywalczą-
1
KSJP,cyt.wyd.,hasłoprowokator.
2
M.Bańko(red.),Słownikjęzykapolskiego,t.4,Warszawa2007,s.222.
3
4
5
Wł.Kopaliński,cyt.wyd.,s.417.
A.Bańkowski,cyt.wyd.,t.2,s.796.
Wł.Kopaliński,cyt.wyd.,s.417.
