Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
CzęśćI.Czymjestprowokacja?
Uświadomieniesobietychtrzechaspektówmakluczoweznaczeniedlateore-
tycznegopojęciaprowokacji,kiedydostrzegamy,żewgręmożewchodzićzarówno
bezpośrednieidoraźneoddziaływanienajakiśpodmiot,związanezkomunikowaniem
sięznim,jakioddziaływaniepośrednieidługofalowenatensampodmiotlubnawie-
lepodmiotów,najakąśwspólnotęludzką.Teoretykmówiącoprowokacjimożemieć
namyślizarównowyraźneijednoznacznelubzakamuflowaneiwieloznacznezwra-
caniesiędokogośzokreślonymiznakamiwpływającyminajegoemocje,wyobraże-
nia,wolęizachowania,jakisterowaniesytuacjąspołeczną,swoistereżyserowanieoko-
licznościkontaktuiwspółżycialudzi.
Provocare(wmechanicznymprzekładzienapolski:„prowokować”)znaczytyle,
co(1)wywoływać,(2)wyzywać.Łatwoprzytymzauważyć,żetenpierwszyukładod-
niesieniawyznaczaszerszeznaczenieizastosowanieterminu,natomiasttendrugi–
węższeiściślejsze.Wywoływaćmożnanp.wrażenia,przeżycia,odczucia,reakcje,dą-
żenia,zamiary,postanowienia,wreszcie–działania(tusynonimembyłbynp.czasow-
nik„wzbudzać”lub„pobudzać”–wsensie„wzmagać,wzmacniać”),aponadtozda-
rzeniaiciągizdarzeń(bunt,spór,konflikt,kłótnię,katastrofę,lawinęwsensiedosłow-
nymlubprzenośnym);także:wywoływaćkogoś,bysięzgłosił,ujawnił,bystanąłdo
zawodówczywalki.Aletejostatniejkategoriiraczejnienazwiemyprowokowaniem.
Natomiast„wyzywać”możnawtrojakimsensie:(1)rzucaćkomuśwyzwanie(dopró-
bysił,współzawodnictwalubpojedynku);(2)rzucaćkomuśwyzwaniepolegającena
zignorowaniu,zlekceważeniujegowezwań,rozkazów,nakazówlubnademonstracyj-
nejodmowieposłuchu;(3)zwracaćsiędokogośwformiewystawiającejnapróbęje-
goodwagę,cierpliwość,wyrozumiałość,zdecydowanie,poczuciegodności,zwłaszcza
zwracaćsięwtonieobelżywymiwtreściobraźliwej.
1.2.Słownikoweinterpretacjeczasownika
„prowokować”
Czytelnik,któryniejestpewnyznaczeniategosłowaiszukapomocywsłowni-
kach,narażonyjestnasilnezasugerowaniebądźwieloznacznością,bądźpejoratyw-
nymwydźwiękiemsamegosłowa.Podawanewnichcharakterystykizwykleniesąpo-
dyktowanejakąśuprzedniąsystematykątreściterminu(np.uporządkowaniemwko-
lejnościodznaczenianajogólniejszegodoznaczeńwęższychiszczególnych,od
znaczenianeutralnegodoznaczeńwartościujących),leczjedynie–jakmożnasądzić
–skupieniemsięzjednejstronynanajczęściejspotykanych,rozpowszechnionych,
azdrugiejstrony–najbardziej„uprawomocnionych”sposobachrozumieniatermi-
nu.Występującawtychsłownikowych(raczejsprawozdawczychniżregulacyjnych)
definicjachkolejnośćokreśleńrównoważnych(definiensów)podyktowanajest,jaksię
wydaje,ocenączęstotliwościwystępowania,anierozstrzyganiemadekwatnościizasa-
damikonkretyzacjipojęć,jaktosiędziejewinnychźródłach,mianowiciewpodręcz-
nikachimonografiachnaukowych.Podtymwzględemdefinicjesłownikowesiłarze-
czyróżniąsięoddefinicjiformułowanychprzezbadaczyzjawiska,zmierzającychdo
