Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Persjaijejzurkhaneh
35
ukazywaniapodobiznludziibogów,ajegosztukapoprzestawałanaoddawaniuskądi-
nądbogatejornamentykiroślinnejigeometrycznej.Persjapodobnąsztukądawaławyraz
pewnejniezależnościodnarzuconejjejprzezArabówreligii.
Sztukailiteraturaperskadowodziteż,żePersowieprzejęliwieleelementówkultury
podbitychprzezsiebiewcześniejnarodów,wtymzMezopotamiiiAsyrii.Ilustrujetom.in.
przejęcieprzezliteraturęperskąwielkiegomituobohaterzetegoterenuGilgameszu,do
dziśpatronieirańskiego,czyliperskiegozapaśnictwa,iomawianejdalejideizurkhanehu.
SławasiłaczabyławstarożytnejPersjiistotnymelementemprestiżuspołecznego.
Wdawnejsztuceperskiej,szczególniewbazaltowychpłaskorzeźbach,częstyjestmotyw
siłaczapokonującegolwa.Najstarszatakapłaskorzeźbapochodzizprzeł.VIIIiVIIw.
p.n.e.(dziśwBritishMuseumwLondynie).Niejestwykluczone,żetrwającekilkawie-
kówkontaktyPersjizkrajamiśródziemnomorskimi,szczególniezGrecją,pozwoliłyna
wzajemnezapożyczeniarównieżwdziedzinietego,codziśokreślamymianemkultury
fizycznej.Trudnodziśpowiedzieć,czygimnazjongreckispodobałsięPersom,czyteż
Grecyzapatrzylisięwpodobnąinstytucjęperskąonazwiezurkhaneh.Mimoistotnych
różnickulturowychireligijnych,takżearchitektonicznych,obieinstytucjełączytensam
cel:wychowanieczłowiekawrównowadzecielesno-duchowej,połączonezodpowiednimi
ćwiczeniamiwykonywanymiwspecjalnienatencelprzeznaczonymbudynku.Wkażdym
razie,nazwęzurkhanehwspółcześniautorzyirańscywtekstachpowstającychwjęzykach
zachodnichtłumacząjednoznaczniejakogimnazjon.
Zurkhanehswymitradycjamisięgaepokiprzedislamskiej,choćtradycjetesąsłabo
udokumentowane.Jegorozkwitnastąpiłpoinwazjiarabskiej.Zasady,architekturabudyn-
ku,towarzyszącaćwiczeniomoprawapoetycko-muzycznawciągunastępnychstulecipo-
zostałazasadniczoniezmienionazapewnedziękizachowawczościreligii,najakiejopierała
siętaformakulturyfizycznej.Zurkhanehjestjednocześniezgromadzeniemćwiczących,
budynkiemiideą.Nato,żezgromadzeniećwiczącychsięgatradycjiMezopotamiiiAsy-
rii,wskazujejedenzasyryjskichtekstówastronomicznych,którymówi,że„odmiesiąca
Gilgameszprzezdziewięćmiesięcymężczyźniwspółzawodnicząwzapasachipopisach
[…]wichkwaterachmiejskich”
9
.Tekwaterymiejskietoprawdopodobnieodległepro-
totypyzurkhanehu.
DonaldKyleprzytaczatekstadministracyjny,gdziemowajestodostarczanych
atletomproduktachżywnościowych,takichjakpiwo,mięsojagnięceimąka.„Dowody
wskazująnapopisyzwiązanezeświętamipopieraneprzezpaństwo,aleniekoniecznie
świętaatletyczneznagrodami”
10
.Tobyłprzywilejatletów,którytrwałpotemprzezwieki
natereniePersji.
Jeślichodzioarchitekturęzurkhanehu,touderzato,żewejściejestnadzwyczajniskie,
takbykażdywchodzącymusiałschylićsię,wyrażającszacunekświętemumiejscu.Budy-
nekprzypominameczet,wśrodkuktóregoznajdujesięokrągłaarena(gowd)ulokowana
poniżejdookolnejwidownionazwiesoffeh(lubghorfeh).Nadcentralnączęściąwidowni
znajdujesięarchitektoniczniepięknyizdobionybalkonik,mieszczącytrójosobowyzespół
muzyków,podprzewodnictwemmistrzaceremoniiokreślanegojakomorszed,recytujących
9D.Kyle,op.cit.,s.27.
10Ibid.
