Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SportisystemywychowaniawantycznejGrecji
Ateńskiewychowanieobywatelskie
69
ZupełnieinaczejwyglądałsystemwychowaniawAtenach.Przypisujesiętofaktowi,
żeAtenybyłyspadkobiercąkulturyjońskiej,niezaśwojowniczej,doryckiej,jakwprzy-
padkuSparty.
TotalitarnaSpartapielęgnowaławzorzecwojownikabezgranicznieoddanegopolis,znią
wyłączniewiążącegoosobistecele:władzetępiły[...]wszelkieodtegoodstępstwa.Ateny
zaśprzygotowywałygruntdlainnegobohatera:człowiekaosilniezarysowanejosobowości,
wyróżniającegosięztłumu,ciągleszukającegosposobnościwykazywaniaprzewag,żądnego
sławy,ceniącegocnotęosobistąnarównizpolityczną.Sprzyjałtemuagonistycznycharakter
jońskiejkultury,wktórejrywalizowanozwszystkimiowszystko–atletykabyłajednązwielu
platformpokazaniacielesnychimoralnychzaletjednostki
31
.
Atenyzaczęłyzajmowaćistotniejszeniżwcześniejmiejscenaprosceniumgreckich
dziejówdopieroodVIw.p.n.e.Wychowanieniemiałotucharakterupaństwowego,było
wynikiemogólnegopoczuciaobowiązkupedagogicznegoiobywatelskiegoipowierzanoje
raczejroztropnościrodziców.ChoćiAteńczycyniestroniliodwojen,nieuczynilijednak
zprzygotowańmilitarnychgłównegośrodkawychowawczego.
PlatonubolewałnadbrakiempaństwowegosystemuedukacyjnegowAtenach.Nic
dziwnego.Byłzwolennikiemprawietotalitarnegopaństwa,wktórymwszystkopodporząd-
kowywanointeresowispołecznemu,niejednostki.Atenytymczasemtoojczyznanietylko
demokracji,zrodzonejpodczaszgromadzeńigłosowańludnościnawzgórzachPnyksu,ale
izrozwiniętegoindywidualizmu.OdczasówSolonaistniałtuwprawdzieobowiązekwspie-
raniawojska,dotyczącydemokratyczniewszystkichobywateli,alezależałodichstatusu
majątkowego.Siławojskowaateńskiegomiasta-państwa,czylipolis,opierałasięgłównie
napospolitymruszeniu.Atenyoczywiściewykazywałytroskęosprawnośćobywateli,sta-
jącychdoobronypaństwa,isłużyłtemubogatyrepertuardziałań.Tyleżedziałaniatenie
opierałysięnamilitarnymdrylu,doktóregowkażdymmomenciemielisiędostosowywać
wszyscybezwyjątku.Podstawęstanowiłraczejimperatywmoralnyniżkomenderowanie.
Wszechstronnewychowanie,uwzględniającesprawnośćcielesną,byłoobecnewgimnazjo-
nachipalestrach,miałoteżopróczedukacyjnegoelementludyczny:uprawianaagonistyka
stanowiłanietylkoobowiązekpropaństwowy,aleirodzajradościżycia,zabawę.Tego
zpewnościąniebyłowSparcie.Wszystkieteelementywystępowałyoczywiściewodmien-
nymnatężeniuiproporcjachwróżnychepokachrozwojuateńskiegomiasta-państwa.
Niemaostrzejzarysowanejróżnicymiędzyspartańskąaateńskąkoncepcjąedukacji
niżzachowanezasprawąhistorykaTukidydesajednozprzemówieńPeryklesa.Tennaj-
sławniejszychybaprzywódcaateńskiprzeciwstawiawnimmilitarnewychowanieSpar-
tanateńskiejdemokracji,wktórejnieprzymusowa,alewolnaedukacjajestzdolnado
ukształtowaniaprzykładnegoobywatela,zdolnegodoobronykrajuijednocześnieżyjącego
wharmoniizwłasnymspołeczeństwem.
Nieoznaczato,żewychowanieateńskiegotypubyłocałkowicieróżneodspar-
tańskiego.Różnicapolegałagłównienaskalirygorówimetodach,niezaśnaistocie
31Ibid.,s.38–39.
