Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
70
IGRZYSKAIKULTURACIELESNASTAROŻYTNEJEUROPY
podstawowych,dalekosiężnychideałów.Tewewszystkichpaństwachgreckichniebyły
takiesame,cowhistorycznymrozwojudoprowadzałodoróżnychefektów,alewyrastały
ztychsamychkorzenicywilizacyjnych.Wciążmożnajebyłouważaćzahelleńskie,bez
względunato,czyrzeczdotyczyłaAten,Sparty,KoryntuczyMiletu.
WAtenach,wokresiearchaicznym,dominowałyideałyelitaryzmuspołecznego,
gdyżtoarystokracjabyłaklasąrządzącą.Stądiedukacjamiałacharakterarystokratycz-
ny.Pozostawałagłówniewrękurodzin,którebyłonaniąstać,czylibogatych.Towtedy
pojawiłsięideałrównowagipięknacielesnegoiduchowego(kalokagathia).Dotrzech
elementówwychowaniaarystokratycznegowAtenachnależały:muzyka,taniecićwiczenia
cielesne.Taniecmiałszczególnyprestiż,comożepotwierdzaćnajstarszainskrypcjana
waziepochodzącaztegookresu:„Ten,któryzewszystkichtancerzytańczyłwnajlżejszy
sposób”.Platonskomentujepóźniejnaukętańcajakocechyodróżniającejczłowiekaod
zwierząt:„zwierzętaniemająpoczuciaporządkuiniewłaściwegoruchu,którymynazy-
wamyrytmemiharmonią”
32
.
Gdzieśwpołowieokresuarchaicznegodokanonuedukacjigreckiej,przedewszystkim
wAtenach,weszłanaukapisaniaiczytania.Oboktrenera(paidotribes)ikitarzysty(kitha-
ristes),przygrywającegodotańcaitreningu,pojawiasięnauczycielalfabetuigramatyki
(grammatistes).Wkrótceefebomćwiczącymwpalestrachpocznieprzygrywaćjeszczeflecista.
Niezaniedbywanooczywiścieudziałuwigrzyskach.Serięateńskichzwycięzców
olimpijskichtegookresurozpoczynaPantakles,którywygrałbiegna1stadionpodczas
21i22olimpiady(696i692p.n.e.).
Filozofiasofistów,jakapojawiasięzpoczątkiemokresuklasycznegowVw.p.n.e.,
jeśliniepodważałasensusprawnościfizycznej,tospychałająnadrugiplan,preferu-
jącsprawnośćintelektualną.Niewszyscyjednakszlizawskazaniamisofistów.Wycho-
waniecielesnenadalnietylkoutrzymywałosweznaczenie,aleidemokratyzowałosię,
schodzącdocorazniższychwarstwludności,począwszyodwspominanychjużreform
SolonaiPeryklesa.
Gimnazjony,gymnopediaiigrzyskapanatenajskie
OileedukacjautrzymaławAtenachcharakterprywatny,otyleobiekty,wktórych
pobieranonaukę,należałydopolis.Byłytoprzedewszystkimgimnazjony–miejscaćwiczeń
cielesnych,którymzczasemtowarzyszyłytakżeinnetypynauki.TowAtenach,równo-
legledoOlimpii,powstałnajpełniejszyprogramwychowania,atakżearchitektoniczny
kształtgimnazjonu.
Jegoczęśćsłużącagłówniećwiczeniomcielesnym,zwłaszczazapasom,boksowi
iskokom,byłaokreślanajakopalestra(palaistra),choćróżnicategoterminuwobecpojęcia
gimnazjonubyłanikłaijużwantycznejgreceużywanoichniekiedywymiennie.Wpalestrze
znajdowałsiękorykeion,pokójdoćwiczeńpięściarskich,wyposażonywworekskórzany
wypełnionypiaskiem;następnieelaiothesion–salkadonamaszczaniaciałaoliwą,iloutron
32N.Yalouris,op.cit.,s.58.
