Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Roślinalecznicza,materiamedycznaipokrewnepojęciapodstawowe
6
dotyczącenazewnictwa,zastosowańużytkowych,nazw
lokalnych,błędówitp.
Tenschematopisuzostałprzyjętywcałej
naukowejfarmacji;znajdziemygoprzeznastęp-
nych600latwewszystkichnaukowychdziełachoro-
ślinachbądźsurowcachleczniczych.Przedewszystkim
powieliligowIpoł.XVIw.Brunfels1532,Fuchs1549
iCamerarius1586,autorytetyswejepoki.Idodziś
opisujemysurowceleczniczewłaśnietak,żedefiniu-
jemygatunekmacierzysty,wskazujemyistot-
neszczegółyjegobudowyoznaczeniurozpoznawczym
dlatożsamościsurowca,podajemyjakiorganrośliny
lubproduktroślinny(np.sok)jestsurowcem,jakijest
jegoskładijakiestądwynikajądziałaniaizastosowania,
włączniezwypracowanymipostaciamileków,drogami
podaniairecepturą.Wiemyteżnaukowo(aodstarożyt-
nościdowiadywanosięotymtylkoempirycznie)wjaki
sposóbuzyskaćzroślinywartościowylek.Zbotanicz-
negopunktuwidzeniaowyborzemetodypreparowania
iwydobywaniasubstancjileczniczychzsurowcadecydu-
jebudowaanatomicznarośliny,chemizmjejskładników
iichpodatnośćnazastosowaneprocesyfizycznezmie-
rzającedoichwyizolowania.Wymaganiezaśpochodze-
niasurowcazokreślonegogatunkuroślinyleczniczej
zakładaoczekiwanąobecnośćwjejtkankachwytwo-
rzonychwnichsubstancji,którychchcemyużyćwleku;
składchemicznysurowcajestjednązcechgatunkowych.
Ówchemizmroślinyprzejawiasięwszakzpunktuwi-
dzeniafarmacjiwbarwach,smakach,zapachachidzia-
łaniachfarmakologicznych.
KońcowaksięgaVIDeMateriamedicapoświęcona
byłatruciznom,cojestzaczynemtoksykologii.
Asortymentmateriimedycznej,czylisurowców
leczniczych(łac.materiamedica,simplicia),dlapotrzeb
farmacjirósłnajpierwdziękidokonywaniuekscerp-
cjizdziełautorówstarożytnychiichinterpretowaniu;
powiększałsięrównieżdziękipostępowiznajomości
nowychgatunkówroślin,publikowanychwdziełach
botaniczno-lekarskichautorówrenesansowych,którzy
zwyczajniewynajdywalinieznanedotądroślinyzca-
łegoświata.Przykładempierwszejmetodyjestksiążka
Pharmacasimplicia…-nLekiproste”(Aegineta1532),
którejpodtytułstwierdza,żepowstałaprzezinterpre-
tację[dzieł]OttonaBrunfelsa,acodosposobuzaży-
cia-dziękiWilhelmowiCopowi(GulielmusCopus)
zBazylei.Znaczyto,żewiadomościużytecznedlafar-
macjispisywanozdziełbotaniczno-lekarskich,czy-
liherbarzy14,izrozprawmedycznych-iwtensposób
zestawianoksiążkiosurowcachleczniczychireceptach
leków.Paris1825:97piszeopodobnejmetodzie:Vale-
riusCorduswydałwNorymberdzew1542r.pierwszą
wdziejachfarmakopeę,którąnapisałwtensposób,że
zestawiałtreścirecepturlekówzamieszczonewpismach
wybitnychlekarzy.
Wkontekściepotencjalnegoźródłalekuinteresowa-
nosięwszystkim,cobyłodostępne.Potwierdzatode-
finicjazpocz.XVIIIw.:«Materiąmedycznąjest
przeznaszwanewszystkoto,comożepoprawiaćizmie-
niaćnaszeciało,czytocośodżywczego,czyleczniczego,
zczegomedycydokonująwyboru»(Hermann1701:1).
Staryrodowódmaterminfarmakologia.Użył
goSchröder1649:1,wokresiekształtowaniasiękom-
petencjiizadańwiedzyoleku.Dale1693:1definiował
jąnastępująco:«Pharmacologiaestdescriptiorerumme-
dicamentaliumadbenemedicandum.Objectumestres
naturalismedicamentalisquaecunqueadmedicandum
adaptabilis…»-nFarmakologiajesttoopisrzeczylecz-
niczych,bydobrzeleczyć.Przedmiotemjestjakakolwiek
rzecznaturalnaleczniczadającasięzastosowaćdolecze-
niaś”.Tyminrzeczaminaturalnymi”jestwłaśniemate-
riamedyczna-termintenpadawtytuledziełaDale’a.
SwądefinicjęfarmakologiiDalezredagowałnapodsta-
wietekstuotwierającegopierwszyrozdziałowejfarma-
kopeiSchröder1649:115.
14Herbarzerenesansoweniesąkwintesencjąwiedzyoleku,
niesąbowiemźródłamifarmaceutycznymi.Zawierająraczejprze-
glądybotanicznekolejnychgatunkówroślin(ilustracje,opisy),
wktórychwskazanesąrównieżzastosowanialekarskie.Herbarze
sąwszelakoprzewodnikamiiźródłamiodniesieniadlalekarza,
farmaceuty,anawetogrodnika,pogatunkachroślindostarczają-
cychokreślonychsurowcówznanychwwiedzyomateriimedycz-
nejiwtymsensieherbarzemogłybyćpomocąwidentyfikacjica-
łychroślinleczniczych.TreśćherbarzyniewielesięzmieniawXVI
iXVIIw.,dochodzątylkokolejnegatunkiodkrywanenacałym
świecie.Przeglądherbarzyipróbęwskazaniatychnajważniejszych
whistoriibotanikiprzedstawiliLeontiiVerpoorte2017.Wiedza
ściślefarmaceutycznaznajdujesięwrenesansowychdyspensato-
riachifarmakopeach(zob.rozdz.19.1).
15Schröderwahałsiętamjeszcze,czynazywaćtędziedzinę
farmakologią,czynfarmakopeą”.
