Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Tożsamośćbiologicznasurowcówuważanychzaroślinne
18
pracąztejdziedzinybyłdopieroConspectusAnimalium
medicinalium(Fenzl1834).
Natlewiedzyobudowieroślinleczniczych,brak
troskiodefiniowaniesurowcówinnychniżroślinne,
wręczzadziwia.Przykładowo,pieswfarmacjitocanis,
mięsozwierzęcecaro,bezwskazaniaczęścituszyzwie-
rzęcia.Gdybystosowaćtęsamądokładnośćopisu,codla
materiiroślinnej,trzebabyuzwierzątpodawaćgatunek,
rasę,płećiwiek,anawetumaszczenieito,czyurodziły
sięnamiejscu,czywjakimśinnymkrajuizostałyprzy-
wiezione.Opisyzwierzątsądaleceszczuplejszeniżro-
ślinleczniczych,rażąnaiwnościąiprostotą.Przykłady:
•Blancard1748:365opisałpijawkęlekarskąhiru-
do38jako«insectumpalustre,apodum,oblongum»-
nbłotnyowadbeznogi,podłużny”,gdytymczasem
wyglądowiroślinleczniczychpoświęcałcałeaka-
pity.Takiopispijawkiniepozwoliłbyodróżnićjej
wterenieoddżdżownicczypędraków;
•Stearns1801:350nwksiążcept.TheAmerican
HerbalorMateriamedica…podajeowilkuwiado-
mościwręczbaśniowe:«Jesttozwierzęfutrzanego
rodzaju.Gdyjestgłodny,zabijazarównoludzi,jak
izwierzęta,gdyniecierpinabrakpożywienia,jest
spokojny»,niedodającżadnychdalszychzastoso-
wańleczniczych(np.jegosadła)czychoćbyzna-
czeniawilkawepidemiologiiwściekliźny.Abyła
toksiążkamającaprzedstawićmaterięmedyczną
«wpraktycelekarskiejichirurgicznej»,jakgłosił
podtytuł;
•«formica,fr.lafourmi»-nmrówka”(Martineq
1748:liv),alektórygatunektychpospolitychowa-
dów?Home1781:21jużjeznał:«formicaHercule-
anavelrufa»,cowskazujegmachówkęcieślęCam-
ponotusherculeanus(L.)irudnicęFormicarufaL.
Aleteżgalenowemetodyprzerobusurowcówroślin-
nychirozdziałuichskładników(ekstrakcja,destylacja),
zastosowanedosurowcówzwierzęcych,niepotrafiłydo-
starczyćproduktówużytecznych,obiecującychleczniczo
lubchoćbywykrywalnych39:przeszkodąbyładenatura-
38PijawkalekarskaHirudomedicinalisL.
39Natemattychproblemówzob.monografięTrojanowska
2012.
cjaskładnikówbiałkowych(chemiczna,termiczna)oraz
znacznieniższestężenianp.witaminczyhormonówniż
te,jakieprzyzwyczajonosięwykrywaćwfarmakogno-
zji.Wiedzaosubstancjachzwierzęcychjakoźródleleku
wyrosładopierowXXw.podnazwąorganoterapii,która
zastosowałasokizsurowychnarządów.
PodobniezdawkowojesttraktowanawXVIIIw.
zwierzęcamateriapokarmowa(zob.rozdz.21.1),np.
wefrancuskiejfarmakopeiMartineq1748:xxxjest
łac.«caseusmollis,fr.lefromagemou»-nsermiękki”
(wojczyźnieserówznanoichwiele).Nadalwszkockim
MethodusMateriaemedicae(Home1781:6)ipolskim
Materiamedyczna…Freyer1817(1):137jestpoprostu
caseus-ser.
3.5
Surowce„roślinne”powstałeprzyudziale
owadów
Poniższesurowceleczniczetradycyjniezaliczanodo
roślinnejmateriimedycznej.Jakpokazanowpo-
przednichpodrozdziałach,powodówtakiegoprzypo-
rządkowaniabyłokilka:a)ścisłyichzwiązekzroślinami
(związekokreślonegogatunkuowadazokreślonąrośli-
ną),b)upszczołymiodnej-początkoweprzekonanie,że
przenosimiódiwoskzkwiatówdoula,c)niedostrzega-
nienaturyowadziejwsurowcu(przezdrobnerozmiary).
Fitopatologicznąnaturęwieluzponiższychsurowców
uznałdopieroLinneusz(zob.s.440).
1.Produktypszczele:miód(łac.mel,rzadko:
anaphromeli),pierzga,czylichlebpszczeli(cerinthus),
propolis(propolis),woskpszczeli(cerafava,kró-
cej:ceraoraztenżebielonynasłońcuceraalba),atakże
woskjakoodpadzplastrów(faecesfavorum).Wytwarza-
neprzezpszczołęmiodnąApismellifcaL.naturalnielub
wtokugospodarkipasiecznej.Sortymioduwyróżniano
wXVIII-XIXw.wedlejegowyglądulubpochodzenia
(melalbum,melAnglicum,melLippizense,melMinor-
cense,melNarbonense,melsylvestre,melvirgineum);nie
określałyone-inaczejniżdzisiaj-konkretnejrośliny
będącejpożytkiemdlapszczół,atylkowyglądlubpo-
chodzeniegeograficznejakotowaru-wpowyższychna-
zwachodpowiednio:biały,angielski,zewsiLipiczwŁu-
