Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
XVII
Zdrugiejstrony,botanikafarmaceutycznaprzez
samąswojąnazwęniemogłasięnarodzićprzedwyod-
rębnieniemfarmacjijakodziałuwiedzyiprzedwyod-
rębnieniemsięzawoduaptekarza,który,przygotowując
lek,pracowałnazlecenielekarza.Ależekształtowaniesię
aptekarstwajakozawodubyłoprocesem,aniepunktem
dziejów(zresztąopisanymdokładniewdziejopisarstwie
farmacji),azarównoprzed,jakipozakończeniutego
procesu,niezmiennieopieranoterapięnalekugłównie
roślinnym,trzebawskazaćjakiśmomentprzełomowy
dlabotanikilekarskiej,odkiedymiałabyonazacząćsta-
waćsięprzedmiotemzainteresowańaptekarza.Wiemy
bowiem,żezbiegiemczasuzrodziłsięwfarmacjikie-
runeknaukowy,zajmującysię:1)kwestiąpoznaniabio-
logicznychźródełleku,czylifarmakognozja,oraz2)na-
ukowymipodstawamireceptury.Jednaidrugakorzysta
zjakiejświedzyoroślinachiichsurowcach.
Zgołaodwrotniewidziałtohistorykfarmacji
Tschirch:uważał,żekażdawiedzaosurowcachleczni-
czychjesttożsamazfarmakognozją,którajestprzezto
najstarsządziedzinąfarmacji,boprzecieżjużDiosku-
rydeswDeMateriamedicawIw.n.e.opisywałsurowce
lecznicze(Kraemer1912:634).Jednocześniejednakjest
tonajzwyklejszabotanika,bozajmujesięopisemroślin
leczniczych,awięcbotanikalekarska.Początkibotani-
kiroślinleczniczychTschirch1910(1.2):835-855loko-
wałwwiekachXVIiXVII.Herbarzerenesansowe,np.
Lobeliusa,Tragusa,Brunelsa,Fuchsa,Bauhinów,
będącedziełamibotanicznymizuwagamiostosowaniu
gatunkówwterapii,reprezentująjednakzdecydowanie
botanikęlekarską,aleniefarmaceutyczną,brakwnich
bowiemtreścibotanicznychprzydatnychwpracyapte-
karzazsurowcemleczniczym.
Kraemer1912:634odkrywczozauważył,że«sto-
sunkowodoniedawnarozpoznawaniesurowcówlecz-
niczychopierałosięnabadaniużywychroślin»,toteż
mniejważnebyłorozróżnianiesurowców,aważniejsze
rozpoznawaniesamychroślinleczniczych,coczyniła
osobazbierającaje».DalejKraemersłuszniedodaje,
żerozpoznawaniesamychsurowcówitakbyłoułom-
neprzedodkryciemodpowiednichmetodinarzędzi
służącychdotegocelu(ibid.).Byćmożewystarczywięc
wskazać,kiedyzaczętosprawdzaćsurowiecleczni-
czy(jegotożsamość,czystość,jakość)dostarczonydo
aptekiprzezkogośinnegoijakimikolejnymimetodami
możnabyłosięposłużyćwtymcelu.Bowiemtakieza-
stosowaniewiedzybotanicznejwynikłozpotrzebprak-
tycznychfarmacji.
Hipotezyizakresopracowania
Roślinysąnajstarszymźródłemleku,zczegowynika,
żeichznajomość-botanika-byłaskładowąwiedzyle-
karskiej.Oroślinachleczniczychtraktujązielniki(her-
barze),czylidziełabotaniczno-lekarskie,zwyklebogato
ilustrowane,jakiepojawiająsięwEuropieodXVIwieku,
czyliodczasurenesansuwnauce.Obotanicefarmaceu-
tycznejnatomiastniemożnamówićwcześniejniżprzed
oddzieleniemsięfarmacjiodmedycyny,czyliodchwili,
gdyaptekarzprzejąłodlekarzakompetencjewzakresie
znajomościźródłalekuijegoprzyrządzaniawedługre-
ceptylekarskiej.
Łatwoprzekonaćsię,żeopisyidrzeworytyroślin
wXVI-iXVII-wiecznychdziełachewoluują,zwykle
zkorzyściądlapoprawnościidokładności.Jeżeliroślina
byłalekiemwcałości(toznaczysurowcemleczniczym
byłojejzielealbowiększeczęścipędów),tojużwlitera-
turzerenesansowejmożemyuznać,żeopisycałychro-
ślinstanowiąjednocześniecharakterystykętakiegosu-
rowca,definicjęźródłaleku.Ależeposzukiwanoroślin
dlapozyskaniaznichsurowca,np.zebraniaowoców,
kory,toteżzakładaćnależy,iżnatymwłaśnieetapie,
mającprzedsobąokazdzikilubzogrodu,dokonywano
weryfikacjitożsamościgatunkowejźródłaleku.Również
naturalnewydajesię,żegdyzamiasttegodysponowano
tylkoczęściąroślinyzamorskiej,toznaczytowarem,któ-
ryprzywożonoinimhandlowano,np.korzeniami,korą,
toopisywanogowdziełachbotaniczno-lekarskichiilu-
strowano,bobyłonjedynąosiągalnączęściąegzotycznej
rośliny.Tam,gdzieodszukamywięcwtejwiedzy,ażnu-
żącorozległej,jakąśmetodycznąodmianępowodowa-
nąprzezkoniecznośćżyciowąlubnaukowąciekawość,
będziemymoglioznaczyćpunktpoczątkowybotaniki
farmaceutycznej.
Otóżpoczątkinaukiosurowcachleczniczychza-
uważamwpierwszychlatachXVIIIwieku,kiedyto
zaczętoopisywaćjużnietylkosamegatunkilecznicze
