Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
XVIII
(kompletnerośliny),lecztakżeichczęścibędącetowa-
remwhandluisurowcemprzechowywanymwaptece.
Wprzypadkutowarówegzotycznych,jakwspomniano,
byłobytozwyczajnienieuniknione,aleuroślinmiej-
scowych,znajdującychsięprzecieżpodręką,stałosię
tozjakichśpowodówpotrzebnąnowością.Wtymto
czasieopisyrodzimychroślinleczniczychzaczy-
nająmiećrangędefinicji,kluczalubnormytowarowej.
WiekXVIIIreaktywujewzwiązkuztympojęciematerii
medycznej(łac.materiamedica)ztytułudziełaDiosku-
rydesazIw.n.e.Materięmedycznąrozumianowpierw
jakoogółsurowcówleczniczych,azczasemjakocałość
wiedzynaichtemat.Osiemnastestulecieprzyniosło
zmetodyzowaniebadańnadmateriąmedycznąiusta-
nowieniecałegoaparatupojęciowegopotrzebnegodojej
corazdokładniejszegoopisu-itotakżewobecsurow-
cówpochodzącychzroślindobrzeznanych,rodzimych,
dostępnychwcałościdobadań.Każdeodkryciewna-
ukachprzyrodniczychwXVIIIwiekumiałoszansęzo-
staćużytedopowiększeniatejwiedzylubusprawnienia
jejmetodbadawczych.
Ustrukturyzowaniedanychosurowcupozwalało
dopierobudowaćkatalogwiedzyiklasyfikacjepraktycz-
ne,porównywaćjeinarodzićsięumiejętnościichod-
różnianiaioceny.Wszystkotodziejesięnatlerozwoju
innychnaukprzyrodniczych,aichwzajemnywpływ
nasiebiejestniezwykleciekawy.Wniniejszejksiążce
przyjąłemdwiehipotezyrobocze,wokółktórychsnuję
opowieśćorozwojubotanikifarmaceutycznejjakona-
uki:1)powstanienaukowejtaksonomiiwpoł.XVIII
wiekuożywiłoposzukiwaniaibadaniasurowcówlecz-
niczychpochodzeniaroślinnego,wiedzaoroślinielecz-
niczejmusiałamiećwtymswójmomentprzełomowy.
Taksonomialinneuszowska,naukaświeża,atrakcyjna
iwswychzałożeniachskrajniekonkretnaiklarow-
na,musiaławkroczyćdobotanikifarmaceutycznej;2)
oczekiwaniaterapeutycznewobecroślinleczniczychra-
dykalniezrewidowanodopieropodkoniecXIXwieku,
redukcjonizmtenbyłskutkiemutrwaleniawmedycynie
nowychzdobyczynauki(fitochemii,fizjologii,farma-
kologii,analizychemicznej,antyseptykioraznarodzin
farmacjilekusyntetycznego).
Wmiędzyczasiepostępwiedzyoskładzieidziała-
niusurowcówroślinnychpozwoliłredukowaćwiedzę
dookreślonegokorpusu,m.in.typówdziałańfarmako-
logicznych,wybieraćnajlepszewywołującejegatunki
iwskazywaćichskładnikichemiczneuważanezawy-
wołującetedziałania.
Korpuspojęćbotanikifarmaceutycznejukształto-
wałsięwlatachmiędzywojennychXXwieku.Dopływ
nowychdanychogatunkachiichbudowiewówczas
ustał,aspadekzainteresowaniafarmacjisurowca-
mipochodzenianaturalnegopo1870r.pociągnąłza
sobąstopniowyzanikichgruntownejznajomości,co
równieżskutkowałoporzuceniemsamegojęzykaich
opisu.Jejmiejscezajęłaznajomośćskładnikówche-
micznychiichdziałania.Wpoł.XXwiekusurowce
roślinnestosowanowograniczonejilości,farmacja
lekusyntetycznegotriumfowała,atrwającydodzisiaj
renesansroślinleczniczychjeszczesięnierozpoczął.
Zatemnalatach50.XXwiekukończysięzakresczaso-
wytegoopracowania.
Historiamateriimedycznej,botaniki
farmaceutycznejifarmakognozji
wopracowaniach
Roślinawfarmacjijestprzedmiotemzainteresowańbo-
tanikifarmaceutycznejifarmakognozji.Mimowszech-
obecnościroślinleczniczychjakoźródełleku,zarów-
nokiedyś,jakidziś,dziejetychnauksąprzedmiotem
skrajnieniewielkiejliczbyobszerniejszychstudiów.Pa-
radoksalnie,każdygatunekleczniczyposiadawfarma-
cjidoskonaleopisanąhistorięposzukiwania,badania
istosowania.Wiadomościokażdymgatunkubędącym
potencjalnymlubrzeczywistymźródłemleku,składają
sięnaobszarwiedzyzwanyhistoryczniemateriąme-
dyczną.Źródełiopracowańokonkretnychsurowcach
leczniczychniebrakujewcałychdziejachfarmacji.Za-
jęcienaukowezwanehistoriąnaturalnąmate-
riimedycznejuprawianozupodobaniem,zarów-
nozpunktuwidzeniaprzyrodoznawstwa,etnobiologii
zetnofarmacją,jakiwiedzyojęzykunazwikulturze,
któratęwiedzęiowenazwystworzyła.Niemniejod
pocz.XVIIIw.źródłanatentematskupiająsięnaopisie
poszczególnychkonkretnychsurowcówleczni-
czych(bądźcałychgatunkówroślinmacierzystych)
