Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.2.Poznawaniemateriimedycznejodległychkrajówikultur
27
dwiegrupygatunkówinteresującychlekarza.Pogra-
niczewiedzyoroślinachjadalnychbądźużytkowych
iroślinachleczniczychtakżeobfitowałowkolejnezasto-
sowaniaroślinwterapii-czytowżywieniuchorych,
czytowpostacisurowcówpokarmowychstosowanych
zewnętrznie(zob.rozdz.21.1,21.4i21.5).
4.2
Poznawaniemateriimedycznejodległych
krajówikultur
Odnajdawniejszychczasównaukaeuropejskajestot-
wartanapoznawanieetnofarmacjiietnomedycynyob-
cychkultur.NowewiadomościonieznanychwEuropie
roślinachbądźsamychsurowcachleczniczychiichza-
stosowaniachpojawiająsięjużodXVIw.(zob.rozdz.
16.1)jakoowocodkyćgeograficznychdokonywanych
wNowymŚwiecie.Poniżejpodajęprzeglądnajważniej-
szychpublikacji,mającychzasilićeuropejskąwiedzę
wnoweinformacjeoegzotycznejmateriimedycznejijej
zastosowaniach.Oczywiściepojedynczesurowcelecz-
niczezróżnychstronświatatakwcześniej,jakipóźniej
powiększałyasortymentmateriimedycznejpoznawanej
przezEuropejczyków,aodległeekspedycjeorganizo-
wanojużwstarożytności.Jednakwwiększościponiżej
zebranychprzykładówujawniasięchęćpoznaniaiwy-
korzystaniaegzotycznychsystemówmateriimedycznej
jakopewnychcałości,czasemnawetwrazzdoktry-
namimedycznymi,którychmogłybyćczęścią.
Poniżejkrótkiprzeglądhistoriipoznaniaroślin
leczniczychróżnychrejonówświata.
AmerykaŚrodkowaiBrazylia.Istotnym
źródłemnowejwiedzyoroślinnejmateriimedycznej
byłygatunkiśrodkowo-ipołudniowoamerykańskie,
napływającedofarmacjiEuropejskiejjużodpoczątku
eksploracjiNowegoŚwiatawXVIw.,dziękipodbojom
portugalskimihiszpańskim.OdIIpoł.XVIw.liczni
lekarzebadająwNowymŚwiecieiopisująnowegatun-
kiwrazzzastosowaniami,astrumieńsurowcówśrod-
kowo-ipołudniowoamerykańskichdocieradoEuropy,
pobudzająccałąfarmację.Pierwszybadałjeiopisywał
NicolásMonardes(ok.1512-1588),choćsamniebyłni-
gdywAmeryce(Bauer2014:67).Oznaczato,żemiałjuż
wystarczającodobrydostępdotowarówamerykańskich,
któreobficiezaczęłynapływaćdoHiszpanii,iwiadomo-
ścioichstosowaniuwojczyźnie.Założyłteżogródroślin
zNowegoŚwiatawSewilli(Bleichmariin.2008:229)
iniebyłwtymjedyny.
Monardesnazwałiopisałkilkadziesiątsurowców
roślinnych,spośródktórychużywanopóźniej(idają
sięrozpoznaćbotanicznie,aczzwieluzastrzeżeniami,
zwykletylkodorodzaju):çarça-parilla[=sarsaparilla]
(kolcoroślSmilaxL.),copal,anime,tacamahaca,caranna,
liquidambar,balsamum[=bals.Peruvianum?],tabaco
(tytońNicotianaL.),guayacan(gwajakowiecGuaia-
cumL.),chinaoccidentalis(SmilaxL.),sallafras(sasafras
Sassafrasalbidum(Nutt.)Nees),lignumnephriticum,
sanguisdraconis,cassiasolutiva(strączynieccewiasty
CassiafstulaL.),avellanaepurgatrices(jatrofaJatropha
multifdaL.),fabaepurgatrices(J.curcasL.),mechoacan
(wilecIpomoeasp.?),piper(jakiśamer.odpowiednik
pieprzu),capsicum(paprykaCapsicumL.),cevadilla
(sabadylaSchoenocaulonoicinale(Schltdl.etCham.)
A.Gray),carlosancto(Cissusverticillata(L.)Nicolsonet
C.E.Jarvis),radixsanctaeHelenae(CyperusL.?)44.Podał
teżdrzeworytykilkusurowców(nasiona,owoce;zob.
rozdz.10.1)(Monardes1574).Kolejnerozpoznawalne
surowcelecznicze(wMonardes1582)to:balsamumde
Tolu(woniawiecbalsamowyMyroxylonbalsamum(L.)
Harms),tubulaadasthmautilis(papierosprzeciwastma-
tycznyztytoniem),caçavi(kakao,TeobromacacaoL.),
coca(krasnodrzewErythroxylumcocaLam.),rhabarba-
rumPeruanum(wilecIpomoeajalapa(L.)Pursh),sapo-
nariiglobuli(SapindussaponariaL.),guayava(gruszla
PsidiumguajavaL.),pacal(gumazEupatoriumlallavei
Baill.?)45.
Wlatach1570-1577FranciscoHernAndezprzesy-
łałnasionaisadzonkidoKrólewskiegoOgroduwAran-
juezpodMadrytem(Plucknettiin.1987:59).Opisywał
44Pozostałe:lignumaromaticum,gummiadpodagram,fruc-
tusdysentericus(=fructusexQuito),cortexadalviprofuvia,fructus
adbilem,nucleipineipurgantes,lacpinipinichi,guacatane.
45Pozostałe:granadilla,liquorambia,herbanasturtiiPerua-
ni,verbenaPeruana,herbaadrupturasutilis,lactucasilvestrispu-
mila,herbarenibusutilis,herbaseufossolis,gingiber,fructusleuco-
ma,fructussubterranascens,cachos,cortexadrheumatismosutilis,
fcusPeruana,canellaNoviOrbis,strobilusseunuxpinea.
