Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.2.Surowcezwiązanezowadami
15
dzenietegoznajdujemywkolejnychcytatach:«Mchy
rosnąnarozkładającymsiędrewnie,taksamojakpleś-
nierosnąnazgniłymmięsieitoopisujesięjakoroślinę».
Cowięcej,podejrzewano,że«Mechzdajesiępowstawać
zwłóknistychczęściroślin,gdyżpokazujesięprzyko-
rzeniach,któresąwłókniste»(Floyer1691(2):266).Ter-
minmchyzdajesięoznaczaćwpierwszymcytacieporo-
sty,wdrugimprawdziwemchy.
Gatunkigrzybówouznanychwalorachleczniczych
miałyprawiebezwyjątkuzastosowaniechirurgiczne,
toteżomówionojewrozdzialeomateriałachchirurgicz-
nych(zob.s.455zprzyp.).
3.2
Surowcezwiązanezowadami
Owadysąsprawcamipowstawaniawydalinroślinlub
ichpatologicznychtkanek,sameteż,żerująclubosied-
lającsięnaiwroślinach,wydalająlubwydzielająróżne
substancje.Niektórenieruchomepostacierozwojowe
owadówuchodziłyzatworyroślinne.Wszystkietetwo-
ryprzyrodniczemogłysłużyćjakosurowcelecznicze,
niezależnieodrozpoznanialubnierozpoznanianatury
owadziejlubroliowadówwichpowstaniu.Przegląd:
•wydalinyowadówżywiącychsięsoka-
miroślin:laka(lacca),spadź(drosomeli),nie-
któresortymannyjesionowej(manna)orazwosk
chiński(ceraChinensis)ilerp36;
•wydzielinywydostającesięzroślinpo
nakłuciuprzezowady:mannaJudaeorum,
mannatamariscina;
•strukturywytworzoneprzezroślinę
wskutekbytowaniawniejowadów:
-przezskładaniejajirozwójlarwwrośliniepo-
wstają:galasy(galla),wśródnichwyróżniasię
pododrębnyminazwami:galasróżany(bede-
guar),galaspistacjiterpentynowejPistaciatere-
binthusL.zwanysiliquaJudae,galasykorzeni
36Ang.lerptosłodkawydzielinanaliściacheukaliptusów,
poznanawlatach1844-1848(Anderson1849:133nn,Anderson
1851),wspominanadopocz.XXw.,np.Hedrick1919:258.
dębówuvaquercina.Galasymylonopoczątkowo
zgrzybami,stądnazwyniektórych:funguscomo-
sus,fungusnucisjuglandis,fungusrosarum;
-owocezahamowanewrozwojuprzezżyjące
wnichowady;takimsurowcembyłymyrobalani
nigrae(mumifikacjaowocumigdałecznikaTer-
minaliachebulaRetz.);
•postacierozwojoweowadów:zaczęśćro-
ślinybranociałaowadówwnieruchomychstadiach
rozwojowych:koszenilę(surowieccochinilla),czerw-
ce(coccumPolonicum,coccumArmeniacum)ikermes
(chermes),stądichsynonimyzawierająceterminybo-
taniczne:coccum,coccus,grana-nziarna”,przypomi-
nałyonebowiemguzkilubbulwkinaroślinach;
•surowcezwiązanezowadamispołecz-
nymi:
-zpszczołamizwiązanesą,długouważanezaro-
ślinne:miódmel,woskpszczeli(cera),pierzga
(cerinthus)ipropolis(propolis);
-zmrowiskwyciąganokawałkiżywicydrzewigla-
stychzwaneolibanumformicarum-nkadzidło
mrówek”,przeniesionetamprzezteowady.
Owadlubjegowydalinypodrażniajątkankęro-
ślinną,powodującjejrozrostizwiększonąsyntezęme-
tabolitów-przykłademtegosągalasy,odznaczającesię
wysokązawartościągarbników.Pozostałesurowcezpo-
wyższejlistysądziełemsamychowadów,którychobec-
nośćlubrolamogłaujśćuwadzeiinterpretowanabyła
jakocechasamejrośliny,naturalnalubchorobowa.
Naturęwyrośli(galasów,cecydiów,wfarmacjiłac.
gallae)poznawanopowoli.WXVIIIw.terminbedeguar
objaśnianocelniejakołac.nidusinsecti-ngniazdoowa-
da”(Schöpf1787:81,Hoffmann1802:39,Catal.Mus.
Mat.med.1825:53),wcześniejuważanogom.in.zagrzyb
funguswobeckonsystencjijegotkanek,przypominającej
owocnikgrzyba.Zpowoduudziałuowadawpowstawa-
niugalasów,jeszczeTessari1762:464lokowałgalastu-
recki(gallaTurcica)wśródsurowcówzwierzęcychipo-
dałdlańnawetnazwęgatunkowąowadaCynipsquercus
(Fourcroy).NatomiastVogel1758:301nzaliczyłgalasy
dogrzybów.Jakozwierzęco-grzyboweniezdecydowanie
opisanogalasywPh.Dan.1786:130:«wyroślegrzybowe»,
umieszczonojejednakwśródsurowcówzwierzęcych.Za-
