Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wstęp
Wartowięczastanowićsię,cojestistotąprowokacji,acojejprzygodnąizmien-
nąformą;jakiezastosowanieznajdujetensposóboddziaływanianaludzi;naczym
polegaefektywnośćtaktykimetodprowokacyjnych;aletakże,iletokosztujezarów-
noprowokujących,jakiprowokowanych.
Itakijestcelniniejszejksiążki.Matobyćkompendiumwiedzynatematmoż-
liwegorepertuaruoddziaływańprowokacyjnych.Towymaganajpierwustalenia
adekwatnejdefinicji(ogarniającejrozmaitedziedzinyiformyprowokacji),przewar-
tościowaniastereotypówiuprzedzeńwobecsamegosłowaorazuchwyceniatypowej
strukturyzjawiska–wjegopostaciachnajprostszych,jakizłożonych,wyrafinowanych.
Zkoleianalizazróżnicowanychprzejawówipostaciprowokacjidajepodstawędosys-
tematykijejtypowychfunkcjiorazpowtarzalnychform.
Ponieważpiszetopolitolog,siłąrzeczyustaleniaprzedstawionewtymwykła-
dziewpełniodnosząsięprzedewszystkimdoprowokacjijakonarzędziadziałaniapo-
litycznego(grypolitycznej,walkipolitycznej,agitacjiipropagandy).Jednakznajdzie
tucośdlasiebiekażdy,ktobezinteresownielubzawodowointeresujesiępublicznymi
lubkameralnymiformamisterowaniainnymiludźmi(czylisocjotechnikąipsycho-
techniką);mamtunamyślibadaczy-humanistówinnychdyscyplin,równieżdzienni-
karzy,ludzisztuki,kaznodziejów,działaczyspołecznych,nauczycieli,takżehandlow-
ców,którzysztukęprowokacjipraktykująnacodzieńwreklamieipromocji.
Mechanizmprowokacjijestcoprawdatematempopularnym,aledotychczasbył
badanyjedyniewrozproszeniu,przyczynkowoinamarginesiejakiejśzasadniczejpro-
blematykiuznawanejzadostateczniepoważną.Różneprzypadkiprowokacjianalizo-
wanozosobna,wewzajemnymoderwaniu–zwyklejakozdarzeniaciekaweipikant-
nesamewsobie–anieuogólnioneprzykładypewnychregułiwzorów.
Refleksjanadmetodamiiśrodkamiprowokacjiuprawianajestnaogółjedno-
wymiarowo,wzawężeniudookreślonychdziedzinżyciaidziałalności,np.:sztuki
uwodzenia;sztukireklamy;metoddziałaniasłużbspecjalnych;sztukiwojennej,tak-
tykiwkonfliktachzbrojnychlubakcjachterrorystycznych;awangardowychform
kontestacjiiwyzwaniadlaprzyjętychkonwencjiitradycjisztuki;skandalicznych
formpromocjiiautopromocjitowarów,dziełiosóblubinstytucji;metodzwalcza-
niaprzestępczościzorganizowanejitd.Pewnejkodyfikacjidoczekałsięjedynieje-
denztypówprowokacji,amianowicieoddziaływaniadywersyjne,wszczególności
dezinformacyjne,któreoddawnasąprzedmiotemzainteresowaniauczonychwba-
daniachnadstrategiaitaktykąwojenną,działalnościąwywiadu,propagandą,współ-
czesnąwojnąinformacyjną.Elementysystematyzacjiznajdziemyteżwniemalzapo-
mnianychdziśwywodachTadeuszaKotarbińskiego(orazjegouczniów)natemat
teoriiwalki,choćsłowa„manipulacja”i„prowokacja”prawiewnichniewystępują.
Możejużczasnapróbęsyntezy?
Spróbujemytuusystematyzowaćwiedzęomechanizmachischematachdziała-
niaprowokacyjnego–uniwersalnych,czylitypowychipowtarzalnychwróżnychsy-
tuacjachhistorycznych,wodmiennychkręgachkulturowychirealiachustrojowych.
Możnaprzytymzałożyć,iżrozumiany„czystotechnicznie”repertuarmożliwychme-
todprowokacjijestwzględnieniezależnyodkoniunkturideologicznychipolitycznych,
