Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
żejednocześniesłużyćkilkucelom,takżeniezależnymodsiebie.Prowokacjajestbo-
wiempotencjalniedziałaniemwielofunkcyjnym.
Rozwiązaniemniejestwięcpotraktowanietejkontekstowejrelatywizacjipoję-
ciajakodowodu„płynnościmaterii”lubnieuchwytnościistotyzjawiska,leczposzu-
kiwaniewspólnegomianownika,rdzeniadlanajbardziejróżnorodnychformzjawiska.
Atemumasłużyćnajogólniejsza,ajednakścisładefinicjaorazposługiwaniesiętaką
wielowymiarowąiwielopoziomowąsystematyką,którapozwaladostrzecspecyfikępo-
szczególnychtypówprowokacjibezignorowaniaichpokrewieństwa,wzajemnegodo-
pełnianiasiędowspólnegokatalogu.
Zatempierwszapułapkazastawionananasprzezpojęcieprowokacji,tozłudze-
niejegooczywistości,skorojesttookreśleniepowszechnieprzyjęteistosowane.Pu-
łapkądrugąjestprzytłoczeniewieloznacznościąterminupojętąmechanicznie(jako
rozdzielnośćialternatywność,anawetzmienność,dowolnośćiprzypadkowośćróż-
nychznaczeń).Doterminu„prowokacja”,podobniejakdoterminu„manipulacja”od-
nosisięWittgensteinowskakoncepcjarodzinyznaczeń.Pułapkątrzeciąjestpozorne
rozwiązanieproblemuprzezucieczkęopartąnazasadzie„każdysobienawłasnyuży-
tekzdefiniuje,bylebyłwtymkonsekwentnyibyletosięwyraŹnieróżniłoodinnych
podejść”.Takadecentralizacja=dezorientacja,aprzecieżnieotochybachodziwna-
uce.Pułapkączwartąjestbalastskojarzeńpejoratywnychiuprzedzeńnegatywnych,
którysprawia,żeniepotrafimydostrzecprowokacyjnegocharakterudziałańsłużących
ochronie,pomocy,zapobieżeniuniebezpieczeństwom,pobudzającychdomyślenia
iskłaniającychdozmianynierozsądnegopostępowania.
Niezniechęcającsiętymizaniedbaniami,zajmijmysięzaprowadzeniemporząd-
ku,odpowiadająckolejnonapytania:
Jakbywarozumianesłowoprowokacja–wjęzykupotocznym,atakżewzawę-
żonychkontekstachjęzykaspecjalistycznego?Wtympomożenamanalizadefinicji
słownikowych.
Dalej:Czymróżniąsięsytuacje,gdycośkogośsprowokowało,anawetgdyktoś
nieświadomieinieumyślniekogośdoczegośsprowokował–odsytuacji,gdyjestto
rezultatemjakiegośzamysłu,przemyślanego,nierazprzebiegłegoplanuisprytnego
postępowania?Azdrugiejstrony,comajązesobąwspólnegotakieniezamierzone
iprzypadkoweefektyprowokacjiorazintencjonalneaktyprowokacji?
Pozostającterazprzyaktachprowokacji(dlaktórychzastrzeżonyjest–jako
skrótmyślowy–termin„prowokacja”)należyustalić,wjakimsensieiwjakimstop-
niupodjętezrozmysłempróbysprowokowaniazachowańinnychludzilubwydarzeń
izmianwsytuacjispołecznejmającharaktermanipulacyjny.
Rewizjastereotypówmanipulacjiiprowokacjijakodziałańrzekomozawszene-
gatywnych,destrukcyjnychiskrytychorazetymologiasłowa„prowokacja”(gdzie„wy-
wołanie”stykasięz„wyzwaniem”)zobowiązujezkolei,abydokładniejzająćsięana-
lizątakiegoaktuprowokacji,którypolegana„rzucaniu(komuś)wyzwania”,aktóry
jestnajprostsząformąprowokacji,wodróżnieniuodskomplikowanych,„reżyserskich”
formwywoływaniazjawiskpożądanychdlasprawcy.
