Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
CzęśćI.Czymjestprowokacja?
Prowokująces∏owa,wygląd,postępowanieitp.mająsk∏onićnasdozachowania,któregonor-
malnienieokazujemy,np.dogniewulubpożądania.JestwpanuL.jakaśprowokującapew-
nośćsiebie,jakiśokropnycynizm...Udawał,żeniezauważajejprowokującychspojrzeń.
Takżeokimś,ktostarasięskłonićnasdotakichzachowań.Wtedystałemsiębardziejhałaśli-
wy,prowokujący.Śmiejąsięobieprowokująco...prowokującokrótkasukienka
1
.
Naczymwięcpolegałabyróżnicamiędzyzachowaniemprowokacyjnymapro-
wokującym?Możepowodemdowyborujednegoztychokreśleńjestcośinnego?Mo-
żenp.„prowokacyjne”byłobyto,copowtarzalne,comożebyćregułą,a„prowokują-
ce”oddziaływaniedoraźne?Względnie:prowokacyjnebyłybyjedyniezachowaniace-
lowe,natomiastprowokujące–zarównoteumyślnie,jakimimowolnieprowokujące
lubniewpełniuświadamianecodoswojejwymowy?Dotejostatniejkategoriimogą
należećnp.owe„prowokującespojrzenia”,którerówniedobrzemogąbyćznakiem,
wyraźnymsygnałemzainteresowaniaizachęty,jakniekontrolowanąoznakązaintere-
sowania,pobudzenia,fascynacji,awięcekspresjąwłasnychprzeżyć,aniepróbąwzbu-
dzeniacudzychprzeżyć.
Wyraźniejukazująróżnicękontekstuiintencjiużyciajednegoztychdwóch
określeńodpowiedniehasławkomputerowymSłownikujęzykapolskiego:
prowokacyjnie«zaczepnie,wyzywająco»Prowokacyjniesięzachowywać.Prowokacyjniesię
uśmiechać.
prowokacyjny«mającycharakterprowokacji,właściwydlaprowokacji;zaczepny,wyzywający»
Prowokacyjnepostępowanie,zachowanie.Prowokacyjnewystąpienie,przemówienie.Prowoka-
cyjnyuśmiech
2
.
Otóżmożnaprzyjąć–nieryzykującchybawielkiejpomyłki–następująceupo-
rządkowanie,pozwalającenawiększąścisłośćwrozumieniuzachowańludzkich,
uwzględnienieróżnicymiędzyskutkiemczyoddźwiękiemspołecznymaintencjami:
(1)„Prowokacyjny”,„prowokacyjnie”tookreśleniagestów,wypowiedziiczyn-
ności(materialniecośpowodującychlubmającychpewnąwymowękonwencjonalno-
symboliczną),którychsprawca(autor,inicjatorlubbezpośredniwykonawca)zamie-
rzapodkreślićintencjęsprowokowaniainnychdoczegoś(np.dozainteresowania,do
przemyślenia,doprotestulubdobłędu),niejakodemonstrujefakt,iżrzucakomuś
lubczemuśwyzwanie,iżchcewywołaćjakiśefektzgodnyzwłasnymizamiaramiipo-
trzebami,anierzadkosprzecznyznastawieniamiodbiorców(np.chcezaktywizować
biernychiobojętnychlubzmusićkogośdoczegośniezgodnegozjegowolą).
(2)Natomiast„prowokujący”tookreślenieskutków(głównie–efektówpsycho-
logicznych,czyliwywołanychwrażeń,skojarzeń,odczuć,przeżyć,przeświadczeń,
mniejlubbardziejkontrolowanychreakcji,zamiarów)czyjegośzachowanialubcech
charakterystycznychdladanejosobywogóle(np.urody,stylugestykulacji,nawyków),
polegającychnatym,żewywołująjakieśporuszenie,niepokój,dysonans,szok,dez-
1
Tamże,s.223.
2
KSJP
,cyt.wyd.,hasła:prowokacyjnie,prowokacyjny,prowokująco.
