Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
CzęśćI.Czymjestprowokacja?
podatnanailuzje,czytozrodzonespontaniczniewcałejgrupie,czyteżzręczniepod-
sunięteprzezkogośgrupiejakocałości.Dotejsamejkategoriizjawisk(zmianazacho-
waniapodwpływemotoczeniaspołecznego)odnosisięinnypotwierdzonyobserwa-
cjamiieksperymentamityptendencji:
Efektaudytoriumpoleganazmianiewzachowaniujednostkipodwpływemobserwowaniajej
przezosobytrzecie[np.gdypracującegoczłowiekaobserwujeniepracującagrupa,toefektyw-
nośćwykonywanejczynnościnaogółwzrasta]
1
.
Jesttoniejakoefektpobudzenia,stymulacji.Natejzasadzieosobaobserwowa-
nastarasięlepiejwyglądać,korzystniejwypaśćwjakiejroli,czytoprzezwyekspono-
wanieizwiększenieswejrzeczywistejsprawności,czyteżprzezgorliwośćnapokaz
isprawnośćpozorną(jakpodczasczynówspołecznychrejestrowanychprzezkame-
rę);aleteżniekiedyzdobywasięnademonstracjęnonszalancji,przekory,złośliwości.
Zkoleicharakterystycznejestpobudzająceoddziaływaniepoczuciawspólnoty:
Efektdziałaniarazem[facylitacjaspołeczna,ułatwieniespołeczne]wpsychologiispołecznej–
pozytywnylubnegatywnywpływgrupynazachowaniapewnegotypu,np.najakośćwykony-
wanychczynności;wedługbadańF
.H.Allportagrupamożeoddziaływaćnasposóbmyślenia
członków,zwiększasięmianowicieunichszybkośćpowstawaniaskojarzeń,szybkośćwykony-
waniaobliczeńmatematycznych,zmieniasięsposóbrozwiązywaniaproblemów.Ogólniemoż-
nastwierdzić,żeosobyoniższymlubśrednimilorazieinteligencjiiwolniejpracującezyskują
dziękiobecnościinnych,aoilorazieponadprzeciętnymtracą–popełniająwięcejbłędówipra-
cująwolniej
2
.
Zatemsłabsisądopingowani,wspieranicudzymprzykładem,pomocą,aleicu-
dzymwysiłkiem(inatympolegaowoułatwienie),natomiastfaworyciiprzodownicy
ułatwiająpozostałymuczestnictwoniejakowłasnymkosztem.Znamytorównieżzob-
serwacjipotocznych,np.wiadomo,żetempoiintensywnośćwysiłkucałejwycieczki
wgórachdostosowujesiędomożliwościnajsłabszychjejuczestników.
Tenmechanizmswoistego„wyrównywaniaszeregu”objawiasięrównieżwsy-
tuacjachkonfliktowychitowarzyszącychimzachowaniachagresywnych,działaniach
destrukcyjnych,jakofacylitacjaprzemocy:
Rodzajefektudziałaniarazem,mogącypojawićsięwtakichokolicznościach,jaklincz,bunty
czymasowedemonstracje.Zasprawąprocesuwzrostunapięcia,polegającegonawzajemnej
stymulacjiuczestnikówzdarzenia,iprocesuzwężonejpercepcji,polegającegonazastąpieniu
potocznychnormzachowanianormamitymczasowymi,opartymiprzeważnienauprzedzeniach
iznoszącymiwiększośćpowszechnychzakazówmoralnychuuczestnikówtakichzajść,obniża
sięprógwrażliwościnabrutalneiokrutnezachowania.Wgrupiesąonizdolnidoczynów,któ-
rychindywidualnieprawdopodobniebysięniedopuścili
3
.
Wtymostatnimzjawiskunajwyraźniejuwidoczniasiękontekstprowokacyjno-
ści:złośliwość,agresywnośćmożenawetzaprzeczaćindywidualnympostawomuczest-
1
2
3
Tamże.
Tamże.
Tamże,s.61.
