Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nazywałHmaterią”iwedługniejoceniałiklasyfikowałwszystkiepokarmy.GalenzPerga-
monu(129-216n.e.)uznawałfilozoficznąteorięczterechelementów:ognia,powietrza,
ziemiiwody,dzielącproduktyżywnościowenahamującelubpobudzającepowstawanie
płynówustrojowych.
Ówczesnawiedzaożywieniuidietetyceprzetrwałabezwiększychzmianprzezkilkanaście
wieków,chociaż-niemającumocowaniawanatomiiifizjologii-zawieraławieleniesłusz-
nychpoglądów.Utrwalanojąwróżnychksięgach,uzupełniajączbieranymimetodąprób
ibłędówinformacjaminatematwłaściwościleczniczychiprzydatnościkulinarnejróżnych
pokarmów.Donajbardziejznanychtegorodzajuksiągnależą:KanonmedycynyAwicenny
(XIw.),XII-wiecznewierszowanedziełoprzedstawiająceogólnezaleceniadotyczącediety
ihigienysłynnejśredniowiecznejSzkołyLekarskiejzSalernoRegimenSanitatis,wydana
wXVIwiekupierwszadrukowanaksiążkaprzedstawiającazasadyzdrowejdietyDyetary
ofHealthAndrewBoorde’a,wktórejautorzauważył,żeHdobrykekstopołowa[porady]
lekarza”
,orazpierwszaksiążkakucharskadatowananaXVwiekDehonestavoluptateet
valitudine(Ouczciwympobłażaniuizdrowiu),którejautorembyłbibliotekarzwatykański
BabtistoPlatina(znanytakżejakoBartolomeoPlatina).
WtymmiejscunależyteżwspomniećoParacelsusie(1493-1541),wybitnymuczonym,
lekarzu,uważanymzaprekursoratoksykologii.Jegostwierdzenie:HWszystkojesttrucizną
iniąniejest;tylkodawkadecyduje,czycośjesttrujące”jestaktualnedodziś.
DodrugiejpołowyXVIIIwieku,tj.dorewolucjichemicznej,którejnajważniejszymtwórcą
byłfrancuskiuczonyAntoineLaurentLavoisier(1743-1794),naukowepodstawyżywienia
wzasadzienieistniały.W1777rokuLavoisier,obalającteorięfogistonu,ogłosiłswojepra-
cezzakresuteoriispalaniaskładnikówpokarmowychwżywymorganizmie.Dziękijego
badaniomudałosięustalić,żepokarmpospożyciuulegaspaleniu,apotrzebnydotego
celutlen(oxygenium,nazwawprowadzonaprzezLavoisiera)zostajedostarczonywod-
powiedniejilościpodczasoddychania,wczasiektóregonastępujerównieżwydalanie
powstającegoditlenkuwęgla.Jednocześniewwynikutegoprocesuwytwarzasięciepło,
któregoilośćLavoisierwspólniezPierremLaplacem(1749-1827)zmierzyliwspecjalnie
skonstruowanymkalorymetrze.Urządzenietoposłużyłotakżedowykazania,żewcza-
sieruchuspalaniejestintensywniejszeniżwspoczynku.Zapoczątkowanewtensposób
badaniawyznaczyłyjedenzpodstawowychobszarównaukiożywieniu-kalorymetrię.
OdkryciaLavoisieramiałyprzełomoweznaczeniedlanauki,awartośćenergetycznaażdo
początkuXXwiekubyłagłównym,awłaściwiejedynymmiernikiemwartościodżywczej
pożywienia.Wkaloriachwyrażanoteżzapotrzebowaniepokarmoweczłowieka.
Zapoczątkowanywlatach30.XIXwiekurozwójfizjologiizwierząticzłowieka,atakżeche-
miiiniecopóźniejbiochemii,wpłynąłdecydująconaformułowaniepodstawnaukiożywie-
niu.Wwynikupionierskichpracwieluuczonych,m.in.FrançoisaMagendiego(1783-1855)
iJustusavonLiebiga(1803-1873),określonobudowę,strukturęfizykochemiczną,funkcje
biologiczneimetodyoznaczaniagłównychskładnikówpożywienia(znamyichobecnie60).
Dziękitemurozwiniętobadaniaprzemianymateriiienergiiorazpodstawyfizjologiiżywienia,
24
CzęśćI.Wstęp
