Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ1.
PODSTAWOWEPOJĘCIAIPRZEDMIOTEKONOMII
1.4.2.Klasyfikacjawlasności
Wyróżniasięzwykledwazasadniczerodzajewłasności:własnośćprywatnąiwłasność
publiczną.Własnośćprywatnatotegorodzajuzbióruprawnieńwłasnościowychdo
określonychobiektów,wktórymprawawłasnościposzczególnychjednosteksąmimo
pewnychograniczeńwpraktyceekskluzywne(wyłączne)idobrowolnietransferowalne
(przekazywalne);własnośćpublicznatozbiór,wktórymprawawłasnościjednosteknie
sąekskluzywneidobrowolnietransferowalne.Wprzypadkuprywatnejwłasnościokre-
ślonegoobiektudanajednostkamożewięcwyłączyćinnychludzizkorzystaniaznależą-
cegodoniejzbioruuprawnieńwłasnościowychodnoszącychsiędotegożobiektu,atakże
możeimtenzbiórprzekazać(nieodpłatnielubodpłatnie),natomiastwprzypadkupub-
licznejwłasnościtegoobiektudanajednostkaniemożeaniwyłączyćinnychludzizko-
rzystaniazowegozbioruuprawnień,aniteżniemożeowegozbiorukomuśprzekazać
(np.sprzedać).Własnośćpublicznawiążesięzatemzeznaczniewiększymiograniczenia-
miprawposzczególnychjednostekdodanegoobiektuniżwłasnośćprywatna.Istotnym
wyróżnikiemwłasnościprywatnejjestteżmożliwośćwystąpieniaprzezwłaścicielanaryn-
kuwcharakterzesprzedawcydanegoobiektuwłasności.
Odrębnym,wpewnymsensiepośrednim,rodzajemwłasności,niedającymsięjed-
noznaczniezakwalifikowaćanidowłasnościprywatnej,anidowłasnościpublicznej,jest
własnośćspółdzielcza.Wprzeszłościtraktowanojączęstojakoformęwłasnościpublicz-
nej(czyteżspołecznej).Zwolennicytegopodejściaakcentowaliprzedewszystkimwspól-
neużytkowanieprzezspółdzielcówokreślonychobiektówwłasności;cechatamiałabyć
charakterystycznarównieżdlainnychformwłasnościpublicznej,zwłaszczazaśdlawłas-
nościpaństwowej,arównocześniemiałażnićspółdzielczośćodtypowychformwłasno-
ściprywatnej.Współcześniepodejścietomacorazsłabszeuzasadnienie,zwłaszczajeśli
chodziowielekrajówwysokorozwiniętych.Wkrajachtychobserwujesięutrzymywanie
sięspecyfikiwłasnościspółdzielczejwporównaniuzwłasnościąpaństwową(np.istnienie
tzw.samorząduspółdzielczego),arównocześnieburzliwyrozwójpewnychformzbioro-
wejwłasnościprywatnej(zwłaszczażnegotypuspółek),przypominającychpodwielo-
mawzględamispółdzielnie
5
.Wśródcechodróżniającychspółdzielnieodtypowychspółek
prywatnychwymieniasięnajczęściejdwie:(1)udziaływdanejspółdzielni,któremogą
występowaćwpostaciśrodkówrzeczowych(np.maszyn,ziemi,budynkówiśrodkówfi-
nansowych)orazpracy,niesązazwyczajwpełnitransferowalne,(2)wpływnazarządza-
niespółdzielniąniejestbezpośredniopowiązanyzwielkościąwniesionychudziałów.
Prywatnawłasnośćkapitałuwykorzystywanegodoprowadzeniadziałalnościgospo-
darczejjestopartanaregularnymzatrudnianiupracownikównajemnychinastawieniuna
osiąganiemożliwienajwiększegodochodupieniężnego.Własnośćtaprzybierawprak-
tyceżneformyorganizacyjno-prawne.Możemytuwyróżnićwszczególności:własność
indywidualnąiwłasnośćzbiorową(grupową).Własnośćindywidualnawystępujewte-
dy,gdyskupionywdanymprzedsiębiorstwiezasóbkapitałujestwłasnościąpojedynczej
5Wstatystykachpolskichwłasnośćspółdzielczajestobecniezaliczanadosektoraprywatnego.
33