Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ2.
GŁÓWNENURTYEKONOMII
negoetapurozwojusocjalizmu,KarolMarksiFryderykEngels,nazwaliichsocjalistami
utopijnymi,chcącwtensposóbpodkreślićbrakoparciakoncepcjiswoichpoprzedników
wnaukowejanalizieprawrządzącychrozwojemspołecznym.
2.4.2.KarolMarksjakokrytykkapitalizmuitwórcastrategiiruchurobotniczego
KarolMarksprzedstawiłdoktrynęsocjalizmu,którejonsamprzypisałwalornaukowości,
aktórąoparłnateoriirozwojuspołecznegozwanejmaterializmemhistorycznym.We-
długtejteoriiczynnikiemnapędowymzmianspołecznychsąsiływytwórcze.Tozmiany
sposobówinarzędziprzekształcaniazasobówprzyrodywśrodkizaspokajaniapotrzeb
człowiekależąupodstawprocesudziejowego,wktórymnastępowałyposobiekolejne
ustrojespołeczne:wspólnotapierwotna,niewolnictwo,feudalizm,kapitalizm.Lapidar-
niewyrażatęmyślzdanie:HŻarnadająnamspołeczeństwo,któremuprzewodzipan
feudalny,młynparowyspołeczeństwo,wktórymnaczołowysuwasięprzemysłowy
kapitalista”
8
.Markspodkreślał,żekapitalizmstworzyłwielkiemożliwościrozwojusił
wytwórczych,alejestsystememprzejściowym,poktórymnastąpisocjalizm.
Biegwypadkówpokazał,żerozwójniejestjednotorowy.Zjednejstronyobserwuje-
myciągłyrozwójkapitalizmu,zdrugiejwczęściświatawpierwszejpołowieXXw.na-
stąpiłyrewolucyjnezmianywkierunkusocjalizmu,alenowysystemzostałustanowiony
nietam,gdziesiływytwórczeosiągnęłynajwyższypoziom,jaktosugerowałateoriamate-
rializmuhistorycznego.RewolucjaPaździernikowawRosjiujawniłaznaczeniedrugiego
czynnikarewolucyjnejzmiany,októrejpisałMarks,walkiklasowejproletariatu.Lata70.
i80.XXw.odsłoniływielkiebrakigospodarekopartychnacentralnymplanowaniu,
któredoprowadziłydoodrzuceniategosystemunietylkowPolsce,alenawetwkraju
Lenina,przywódcyRewolucjiPaździernikowej.
Socjalizmjestdoktrynąprzeciwstawnądoliberalizmu,alejednymzeźródełmar-
ksizmujestklasycznaekonomiaangielska.MarkssięgnąłbowiemdoteoriiSmitha
iRicarda,wktórychklasycyakcentowalirolępracyipokazywalisprzecznościinteresów
klasyżyjącejzpracyiklasywłaścicielikapitałuiziemi.Wznacznejmierzenapodstawie
klasycznejteoriiwartościipodziałuMarkszbudowałteorięwartościdodatkowej,według
którejzyskwłaścicielakapitałupochodzizwyzyskupracy.Podzieliłpoglądklasyków,
żekapitalizmstworzyłnowemożliwościrozwojuprodukcji,aleuznał,żetemożliwo-
ścisięwyczerpują.Uważał,żesprzecznościklasowe,wyzyskpracownikówprzezwłaś-
cicielikapitałuichaoskonkurencjirynkowejprowadządocorazwiększejsprzeczności
międzyistniejącąorganizacjąprodukcjiawymogamidalszegorozwoju.Wbrewliberal-
nejwizjispołeczeństwawidziałpotrzebęzniesieniawłasnościprywatnejizastąpienia
rynkucentralnymplanowaniemprodukcji.Tazmianamiałamiećupodstawrozwójsił
wytwórczychiwalkęklasowąproletariatu.OsobliwościąmyśliMarksabyłoszczególne
zestawieniemetodiostatecznegocelu.Ruchemkusocjalizmowimiałakierowaćwalka
8K.Marks,Nędzafilozofii,[w:]K.Marks,F
.Engels,Dzieła,t.4,KsiążkaiWiedza,Warszawa1962,s.141.
57