Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.Bogactwodawnejmateriimedycznej
24
lonicum);znanoryzolity-konkrecjewapiennezwane
wfarmacjiosteocollapowstającewokółkorzeniro-
ślin;tabaxir-kryształysacharozowo-krzemionkowe
zwnętrzapędówbambusów(BambusaSchreb.);
•jakorodzimeźródłonaturalnychwykałaczekzdo-
łanowskazaćwAngliisucheszypułkitrzmieliny
pospolitejEuonymuseuropaeusL.:choćkrótkie
inieporęczne,towytrzymałeiniełamliwe(Rutty
1772(1):112),prócztegomająceprzekrójsoczewko-
watylubokształciespłaszczonegosześciokąta,co
pozwalawprowadzaćjewnajwęższeprzestrzenie
międzyzębowe;
•wXVIII/XIXw.opisywanostosowanielecznicze
roślinnawetniezwyklerzadkichwprzyrodzieca-
łegoświata,anawetnadawanołacińskienazwyich
surowcom.ZendemitówrosnącychtylkowKra-
juPrzylądkowymopisanowfarmacji:foliumra-
nunculiAethiopici-liścieKnowltoniacapensis
(L.)Huth(Hahnemann1795(1.2):468),cebulę
HaemanthuscoccineusL.jakonasercowe(cardio-
tonicum)(Schumacher1825(1):418)orazfructus
Gethyllis-owocGethyllisspiralis(Thunb.)Thunb.
jakożołądkowy(stomachicum)ivulnerarium(Dier-
bach1847(3.2):1190).Zendemitówprzylądkowych
utrzymałysięwfarmacjijedynieliścieAgathos-
mabetulina(P.J.Bergius)PillansiA.pulchella(L.)
Link,zwanefol.bucco(ThomsiGilg1905(5):256);
gatunkitewymieniłpierwszyBerg1785:3wśród
surowcówaromatycznych.Znalezionyw1818r.na
Sumatrzeiopisanybotanicznieendemicznygatunek
raflezjęArnoldaRafflesiaarnoldiiR.Br.(Brown
1822:201-234,tabl.I-II),wytwarzającynajwiększy
kwiatnaświecie,zamieszczonowksiążceomate-
riimedycznej(Pereira1840(2):579)pozyskawszy
wiadomośćetnofarmaceutyczną,żeodwarowłas-
nościachściągającychstosowanonaJawiewschorze-
niachnarządurodnego.Roślinatabyłajużwówczas
bardzorzadkawprzyrodzie,raczejniemożliwado
wprowadzeniadoobrotuhandlowegoaniuprawy,
jeszczeztegopowodu,żejestpasożytemkorze-
niowymdrzew.RosnącytylkowNowejZelandii
inawyspieNorfolktęgoszmocnyPhormiumtenax
J.R.Forst.etG.Forst.opisanojakodającyleczni-
czykorzeńradixPhormiitenacis(Aschenbrenner
1843:219)orazsoknadającysięnaklejdopapieru
(Simmonds1857:228),mimożeztychdobrodziejstw
moglikorzystaćnajwyżejbrytyjscykoloniści;
•wXXw.eksploatowanojakosurowiecdrogeryjny
żywicękauri,inaczejkopalaustralijski,pochodzącą
zdrzewaAgathisaustralis(D.Don)Lindl.,alewy-
dobywanąztorfowiskaznajdującegosięnaNowej
Zelandiiok.30kmodAuckland,kryjącegoszcząt-
kikopalnegolasutworzonegotamniegdyśprzez
todrzewo.Kaurimiałotamzalegaćw5kopalnych
warstwachprzełożonychtorfem(Buchheister
1946:358n).
Dziełamającezawrzećcałośćwiedzynatematma-
teriimedycznejpowiększałysięszybkojużnaprzeło-
mieXVIIiXVIIIw.NaprzykładAlston1770(1):57n
policzył,żedziełoPharmacologia…Dale’awwyda-
niu2z1710r.zawierałoopisy629roślinleczniczych,
awsuplemencie(Dale1718)dodanojeszcze512roślin.
Wwyd.4(Dale1739)liczbasurowcówroślinnych,mi-
neralnychizwierzęcychmiałasięgnąć1761pozycji.
Czyjednakprzeglądymateriimedycznejbogate
wgatunkiikolekcjemateriimedycznejbogatewokazy
wzorcowe(zob.rozdz.15.1)realnieodzwierciedlają,co
byłododyspozycjilekarzaiapteki?Dokumentyfaktycz-
nieukazującedostępnośćsurowcówleczniczychwda-
nymczasietotezwiązanezhandlem(zob.rozdz.15.3),
aczzzastrzeżeniem,żeaptekarzzaopatrywałsięjeszcze
pozarynkowo:ziołamizogroduizestanunaturalnego.
Okazujesię,żetaksyfarmaceutyczne(np.TaxaGand.
1787)zawierajątylkopook.400surowcówroślinnych
jakoartykułówhandlowych.
Całarozległawiedzaomateriimedycznejjeszczesil-
niejkontrastujezzawartościąfarmakopeiurzędowych
(zob.rozdz.19.1)podwzględemwpisanychdonichsu-
rowcówigatunkówmacierzystych.Treśćfarmakopei
różnychkrajówiokresówjestdośćjednorodnacodo
dopuszczonychgatunkówroślinleczniczych.Jesttakna-
wetzacenękoniecznościkosztownegoimportusurowca;
samfaktumieszczeniawfarmakopeiroślinyegzotycz-
nejświadczywszak,iżwidzianosensstosowaniawłaśnie
tego,anieinnegogatunku.Możnatozjawiskoprześle-
dzićnaprzykładziegoryczki,znanejroślinygorzkiej:
