Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałIV
.Myślpolityczno-prawnastarożytnejGrecji
57
określająnormypochodząceodrządzących.Możnawówczasdostrzecrodzajfilozo-
ficznejintuicjiprawnejwpostaciuznaniafunkcjonowaniaprawaboskiegoiprawa
ludzkiegoodbijającegoboskieintencje.Dostrzeżonomożliwośćkonfliktumiędzy
obomaprawami(Antygona4).WczasachPeryklesaumacniasięprzekonanie,żepra-
wemjestto,conakazujeZgromadzenieLudowe,zatemnormyzaakceptowaneizapi-
sane-sątonakazlubzakazustanowioneprzezrządzących,zapisaneiopublikowane.
Pojawiająsięzasadyprawastaleobecnewkażdymporządkuprawnym.Sątogłównie
postulatybezpieczeństwaprawnegorealizowanepoprzezstabilnośćprawa(graphe
paranomon).Torównieżprawodosąduiideaniezawisłościsędziowskiej,obywatel-
skiwymiarsprawiedliwości.Wpraktyceżyciapolisistniałjednakpewienbałagan
normatywny,choćfunkcjonowałospecjalneciało(Nomothetae),któregocelembyło
badaniezgodnościnowychprzepisówzistniejącymprawemiwtymcelurównież
przeglądanieobowiązującegoprawa.Wszystkieteustrojowenowościmająsłużyć
wolnościczłowieka.Natomiastposzczególnesystemyfilozoficzneproponowałyróż-
nedrogidojściadowolnościiwróżnysposóbjądefiniowały.
1.Sofiścistarsi
ZwycięstwonadPersjąiekonomicznaekspansjaAtenpozwalająnarozwójnowej
formypolitycznej-demokracji,która,opierającsięnapowszechnejpodmiotowości
politycznejobywateliAten,przyniosłanowewymaganiakulturzeiobyczajowipoli-
tycznemutegopaństwa.Możliwośćpełnieniaprawiekażdejfunkcjipublicznejprzez
prawiekażdegoobywatelastawiawyzwaniabardziejambitnymjednostkom.Wob-
radachZgromadzeniaLudowegomająobowiązekuczestniczeniawszyscyobywatele,
którzyukończyli18latiodbylisłużbęwojskową.Wskuteklosowaniapraktycznie
każdyobywatelmógłpełnićważnefunkcjepubliczne,byćczłonkiemRadyPięciuset,
urzędnikiembądźsędzią.Cnotaobywatelskościaktualizujesięjakokoniecznośćira-
cjastanu.PowszechnośćprawpolitycznychwGrecjiwymagaumiejętnościkorzysta-
niaznich,stądspekulatywnaiabstrakcyjnawiedzaprzestajejużwystarczać,acoraz
większegoznaczenianabierająumiejętnościpraktyczne.Czasdemokracjiwymaga
wszechstronnejwiedzy,areakcjąnatowymaganiestajesiędziałalnośćdydaktyczna
inaukowasofistów(sophistai).
Sofiścidziałajągłówniewokresiehumanistycznegooświecenia.Doktrynaichroz-
wijałasięprzedewszystkimwVw.p.n.e.,acelemichdziałalnościbyłonauczanie.
WnowychwarunkachspołeczeństwoAtenzaczęłoszczególniecenićsztukęorator-
ską,umiejętnośćprzekonywaniapolitycznychisądowychoponentów.Sofiściodpo-
wiedzielinatozapotrzebowanie.Zaoferowaligłębokąispecjalistycznąwiedzęzgra-
matyki,retoryki,matematyki,astronomii,poezji,historii,naukiopaństwieiprawie.
54
4AntygonazostałanapisanaprzezSofoklesaw442p.n.e.(por.różnewydania).
