Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
60
Częśćpierwsza.Starożytność
umownycharakter.Człowiekmarozumitoodróżniagoodzwierząt.Rozummówi
mu,cojestdlańkorzystne,idziękitemuosiągato,cojestdożyciapotrzebne.Dzięki
rozumowizdobywarównieżprzewagęnadzwierzętami.
Poprzezrozumludzienodkrywają”bogów,zaczynająsięłączyćwuprawianiukul-
tu,dalejjednakżyjąwrozproszeniu.Dotego,abymoglisiępołączyćwtrwałyspo-
sób,brakujeimmądrości.OtrzymalimądrośćdopieroodZeusa,którywyposażył
ichwpoczucieprawaiwstyd.Każdyczłowiekdostałjewjednakowymwymiarze,
dlategowszyscymoglidopaństwaprzystąpić.Państwoumożliwiaimzaspokojenie
potrzeb,jestwięctworemrozumnym,boużytecznym.Maonooczywiścieumowny
charakter.
Dziejeludzkościcharakteryzująwięcdwaokresy:stanprzedpaństwowy,wktórym
żyjąwrozproszeniu,bezpoczuciaprawa,iokreszorganizowaniawpaństwoopie-
rającesięnacnocieobywatelskości.Umowawymagapodporządkowaniasięijest
wyrażeniemzgodynakaranietych,którzyjąnaruszają.Skorobogowiejednakowo
wyposażyliludziwpoczuciewstyduipoczucieprawa,aumowajestpoczątkiempań-
stwa,tokonsekwentnejestprzekonanieProtagorasa,żedemokracjajestwłaściwą
formąrządów,któranajskuteczniejegzekwujeprawa.Podstawąpaństwajestwartość
jegoobywateli.Odichumiejętnościżyciawspołecznościzależąpomyślnośćista-
bilnośćpaństwa.Człowiekmazaledwiepoczuciewstyduipoczucieprawa-cnoty
obywatelskościmusiimożesięnauczyć.Wyrażasięonawsprawiedliwości,rozsądku
ipobożności.Owacnotaobywatelskościrównieżniemauniwersalnego,powszech-
negocharakteru.Każdorazowookreślająkonkretnepaństwo.Obowiązujeonatak
długo,jakdługoistniejezgodanajejobowiązywanie.Formalnymjejwyrazemsą
wymogistawianeprzezsystemprawa.Umowajestwięcpodstawąrozumieniacnoty
obywatelskości,którejtreściobowiązujądoczasu,ażzmienijenastępnaumowa.Bez
niejorazpraworządnościniedasięutrzymaćporządkuspołecznegoizapewnićjego
przetrwania.
B.Gorgiasz
Ciotobowiemposiedlidzielnośćboską,ludziomzaśnadbezwzględnośćsprawied-
liwości,prawdęsłównadrygor,bywstosownejchwilito,cowłaściwe,ipowiedzieć,
iprzemilczeć,iuczynić,izaniechać;aztego,cowłaściwe,dwieszczególnecechy
wsobiekształtowali:rozumisiłę(...).
60
Urodziłsięprawdopodobniew483r.p.n.e.wLeontinoinaSycylii.Ponoćfilozofii
uczyłsięuEmpedoklesazAkragas.NiewykluczonesązwiązkiGorgiaszazeszkołą
eleatów.Wielepodróżował,bywałnauroczystościachwDelfachiOlimpii,naktó-
rychchętniewygłaszałmowy.DoAtenprzybyłw427r.p.n.e.wposelstwiesycy-
lijskiegomiastaLeontinoi.Dziękisilejegowymowyposelstwoosiągnęłoswójcel.
